امکان پیش بینی احتمال وقوع بهمن با استفاده از روش نزدیکترین همسایه در محیط نرم افزار GIS (مطالعه موردی: محورهای بهمن خیز استان تهران)

وقوع بهمن یکی از بلایای طبیعی است که هر ساله موجب تلفات جانی و مالی در بیشتر مناطق کوهستانی و صعب العبور جهان می شود. پدیده ریزش بهمن در ایران نیز به ویژه به ساکنان مناطق کوهستانی و مسافران عبوری جاده های بهمن خیز (محورهای دیزین –گاجره، حاجی آباد- دیزین، ابتدای کرج-چالوس، کرج-چالوس میانی، هراز و امام زاده داوود) استان تهران، باعث خسارات جبران ناپذیرمی شود. عدم آگاهی از زمان وقوع بهمن تشدید کننده خسارات است. از این رو پیش بینی احتمال وقوع بهمن در محورهای ارتباطی کمک زیادی در کاهش خسارات جانی و مالی مسافران عبوری و ساکنان واقع در محدوده های بهمن خیز می-نماید. برای بررسی احتمال وقوع بهمن در این منطقه از روش نزدیکترین همسایه (nearest neighbor) بهره گرفته شد. این روش با استفاده از اطلاعات بهمن و داده های روزانه برف 22 ایستگاه برف سنجی به مدت 10 سال (از 78-77 تا 88-87) برای پیش بینی احتمال وقوع بهمن انجام گرفت. در این روش روزهای برفی مشابهی که بهمن های قبلی را ایجاد کرده اند، با استفاده از نرم-افزار Arc/GIS تعیین شد. سپس با پهنه بندی برف ماه های مختلف در سال مورد پیش بینی به روش کریجینگ، دامنه تغییرات برف های بهمن زا استخراج شد. پس از آن اقدام به تعیین سطح هشدار، نسبت همسایه مثبت و احتمال وقوع بهمن در هر محور ارتباطی گردید؛ زمانیکه نسبت همسایه های مثبت بیشتر از سطح هشدار گردد، بهمن اتفاق خواهد داد. نتایج نشان داد که در اکثر محورهای ارتباطی، پدیده بهمن در ماه های برفی رخ داده و احتمال سقوط آن در کلیه مسیرهای بهمن خیز در اسفند ماه بیشتر از سایر ماه هاست. بطوری که نسبت همسایه مثبت و سطح هشدار در اسفندماه برای مسیر های دیزین –گاجره 77/0 و 42/0، حاجی آباد- دیزین 42/0 و 33/0، ابتدای کرج-چالوس 15/0 و 1/0، کرج-چالوس میانی 44/0 و 27/0، هراز 16/0 و 11/0 و امام زاده داوود 39/0 و 22/0 بوده که در مقایسه با سایر ماه ها، مقادیر پارامترهای مذکور و در کل احتمال وقوع بهمن بیشتر است. دلیل اصلی بروز این پدیده ارتفاع کافی برف و افزایش دما می باشد. در نهایت احتمال سقوط بهمن در محور دیزین - گاجره و محور کرج - چالوس بترتیب با داشتن نسبت همسایه های مثبت 77/0 و 44/0 بالاتر از سایر محورها پیش بینی گردید. دلیل این مساله را می توان به شرایط توپوگرافی مناسب (شیب کافی، دامنه رو به آفتاب)، وجود گیلویی و صخره و از همه مهمتر شرایط مساعد اقلیمی (ارتفاع زیاد برف، باد برف و دما) نسبت داد.