ارزیابی تعدادی از CMS لاین های اصلاح شده برنج بر اساس رفتار عقیمی، باروری و خصوصیات آلوگامی (Oryza sativa L)

گزینش لاین های مطلوب نرعقیم از نظر خصوصیات آلوگامی و صفات موثر بر افزایش میزان بذر تشکیل شده در A لاین ها از ضروریات برنامه برنج هیبرید می باشد. صفاتی همچون طول بساک، درصد خروج خوشه، درصد عقیمی گرده، طول میله پرچم، طول کلاله، طول گلوم و تعداد گلچه از جمله صفات مهم بر افزایش دگرگشنی و مطلوبیت لاین های نرعقیم می باشند. در تحقیق حاضر از 7 لاین نرعقیم سیتوپلاسمی (A لاین) و نگهدارنده آنها (B لاین) و تعداد 33 لاین نرعقیم اصلاح شده حاصل از تلاقی برگشتی ارقام ایرانی با لاین های نرعقیم معرفی شده از ایری به همراه لاین والدینی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار استفاده گردید. صفات طول بساک، درصد خروج خوشه، درصد عقیمی گرده، درصد عقیمی خوشه، طول میله پرچم، طول کلاله، طول گلوم، اندازه گلچه، عرض گلچه، تعداد گلچه، درصد دگرگشنی، تعداد روز تا شروع گلدهی و تعداد روز تا پایان گلدهی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی عقیمی دانه گرده نشان داد که لاین هایی همچون ندا A، نعمت A، شصتک محمدی A و گرده دارای عقیمی کامل دانه گرده و خوشه می باشند. القای سیتوپلاسم عقیم به این لاین ها موجب شده تا خوشه، خروج کامل نداشته باشد. مقایسه میانگین صفات نشان داد که لاین نرعقیم حسنی ریشک قرمز A دارای بلندترین طول کلاله (93/2 میلی متر) و کوتاهترین طول کیسه بساک (87/1 میلی متر) بود. درصد دگرگشنی در این لاین و خزرA بسیار پایین (صفر درصد) بود. لاین نرعقیم IR69224A ضمن داشتن عقیمی کامل، درصد دگرگشنی بالایی (79/37 =) نیز داشته است. صفات درصد عقیمی گرده، تعداد گلچه در خوشه، طول گلوم و طول میله پرچم ضریب تغییرات ژنوتیپی، وراثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی بالایی نسبت به سایر صفات داشته، در نتیجه این صفات را می توان بعنوان معیار انتخاب در لاین های نرعقیم سیتوپلاسمی با میزان دگرگشنی بالا در نظر گرفت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه اینشان داد که لاین های نرعقیم دشت (دشت × IR68899A)، خزر، حسنی، گرده، سنگ طارم، شصتک محمدی به همراه لاین های نگهدارنده خود هر کدام بطور جداگانه در کنار هم قرار گرفتند. بنابراین مشخص می شود که این لاین ها نیز بعد از چندین نسل تلاقی برگشتی به خلوص بالایی رسیده اند. از نتایج این تحقیق می-توان جهت انتخاب والدین مناسب و استفاده از آنها جهت پروژه های اصلاحی مبتنی بر هیبریداسیون و دیگر روش ها به منظور یافتن نتاج با عملکرد بالا استفاده نمود.