بررسی شیوه های حکاکی و مهرکنی در دوره قاجار

فن ساخت و تولید مهرهای سنتی در دوره قاجار از دو شیوه کلی پیروی می کند. این شیوه ها با توجه به جنسخام صفحه اثرگذار مهرها از یکدیگر متمایز می شود؛ بنابراین مراحل مقدم بر حکاکی در مهرسازی، اعم ازمراحل اجرایی ساخت بدنه یا حتی ویژگی های ظاهری مهرها را نمی توان جزو شیوه های مهرکنی دانست. اینویژگی ها اغلب به حرفه های وابسته مهرسازی مربوط می شوند و یا کارایی مهر در امور دیوانی را توضیحمی دهند؛ و از همین رو در شیوه های مختلف حکاکی مهر نیز مشابه به نظر می رسند. در دوره قاجار اغلبمهرهای سنگی را از عقیق و مهرهای فلزی را از برنج می ساختند. ابزار و قلم حکاکی مهرهای فلزی بسیارحکاکی می کردند. روش «عقیق کن» ساده و ظریف بود و مهرهای سنگی را نیز بیش تر با دستگاهی موسوم به اجرا نیز بر اساس کندن نقش و زمینه نقش مهر یا تراش سطح مهر انجام می پذیرفت. در واقع خبرگی حکاکانقاجاری در بهره جستن از ابزار ساده و آشنایی آن ها با حرفه های وابسته حکاکی، در ساخت و عرضه مهرهاییمرغوب در دوره قاجار بسیار تعیین کننده بوده است. در مقاله پیش رو شیوه های حکاکی مهر در دوره قاجاربر مبنای گردآوری میدانی با روش تحقیق تاریخی - توصیفی، زیر عناوین مهرهای برنجی(فلزی) و مهرهایعقیق(سنگی) بررسی و تحلیل شده است.