زمان و دیمومت از نگاه دکارت

دکارت بر این باور بود که در خارج از ذهن جز ماده و حرکت وجود ندارد. کیفیات اشیا همگی اموری اند که ذهن ما به اشیا اضافه می کند؛ زمان یکی از همین امور است که دکارت مدعی بود جز حالتی از اندیشه ما چیزی نیست. اگر دیدگاه های فلاسفه را در باب زمان به دو گروه واقع-گرایانه و ضدواقع گرایانه تقسیم کنیم، دکارت از جمله کسانی است که درباره زمان نگاهی ضدواقع گرایانه اتخاذ می-کند و آن را همچون حالتی از تفکر می فهمد. اشیا دارای دیمومت اند و دیمومت آن ها توسط مقایسه آنها با هم فهمیده می شود که این سنجش حالتی از اندیشه را ایجاد می کند که دکارت آن را زمان می نامد. دو نگاه ذهنی و عینی به زمان از همان آغاز تاریخ فلسفه طرفدارانی داشته است و در حالی که ارسطو زمان را شمارش حرکت و نحوه ای از ادراک حرکت می دانست، استاد بزرگش، افلاطون، زمان را امری عینی می دانست که از ازل جاری است. دکارت در این موضع به جانب ارسطو متمایل می شود و بر خلاف سیر عمومی اندیشه اش که ضد ارسطویی است، پیش می رود. وی در عین حال که در اعتقاد به ذهنی بودن زمان با بسیاری از فلاسفه هم سو است، در مسیری خاص، سازگار با اندیشه خویش، آن را تبیین می کند که ما در این مقاله در پی روشن ساختن آن هستیم و با نگاهی به زمان اندیشی در پیش و پس از دکارت به تبیین دیدگاه او خواهیم پرداخت.