جلوه های بلاغت در دو سرود منسوب به مانی

مانی از پدر و مادری ایرانی در بابل، که از استان های حکومت اشکانی بود، زاده شد. به گواهی تاریخ، ایرانیان مردمانی بلیغ بوده اند و بین النهرین محل تلاقی عقاید، افکار، و اساطیر گوناگون محسوب می شد. تبار ایرانی و پرورش در بابل زمینه های رشد و تعالی اندیشه و هنر را در مانی مهیا ساخت. بی شک جنبه ای از بلاغت ایرانی پیش از اسلام در اشعار او تجلی یافته بود که نمونه های بازمانده به زبان فارسی میانه و پارتی پیروان او بخش کوچکی از این گنجینه پربار گذشته است. این اشعار گوشه ای از تصرفات ایرانیان در حوزه خیال و برخی سنت ها و ویژگی های شعری آن دوره را نشان می دهد. در این مقاله، دو سرود یکی، به زبان فارسی میانه و دیگری، به زبان پارتی، که اصل آن ها منسوب به مانی است، به دلیل تنوع استفاده از صور خیال و جلوه های بلاغی پیشرفته، بررسی و تحلیل زیبایی شناختی می شوند. از آرایه های ادبی در این دو سرود کوتاه، به تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تکرار، مراعات نظیر، حس آمیزی، ای هام، و ای هام تناسب باید اشاره کرد که ظرافت و ذوق به کاررفته در برخی از آن ها از دست یابی شاعران آن دوره، به نوعی کمال در حوزه خیال شاعرانه حکایت می کند، موضوعی که از لحاظ تاریخ ادبی ایران بسیار مهم است. در این اشعار، امکانات ادبی و بلاغی در خدمت اندیشه های مانی درآمده است که، به مناسبت، درباره این عقاید توضیح داده شده است.