تجربه روشنفکری جلال آل احمد و گشودن راه برای رسیدن به معیارهای خودی

توجه به معیارهای خودی و بومی گرایی، دغدغه ای است که سال ها ذهن اندیشمندان و روشنفکران ایرانی را به خود مشغول ساخته، و نسخه های متعددی برای نوشته شده است. این مفهوم در ابتدا در واکنش به استعمار و نفوذ فرهنگ غربی مطرح و به تدریج بسط یافت. مفاهیمی مانند علم بومی و اسلامی از ابستر این مباحث به وجود آمدند. در این نوشتار، ضمن بررسی سیر اندیشه ها و فعالیت های سیاسی جلال آل احمد، این موضوع که بومی گرایی به مثابه یک مفهوم تاریخی چگونه در جریان فعالیت های ادبی، سیاسی و روشنفکرانه او مطرح می شود و تا آنجا بسط می یابد که بر نوعی علوم انسانی بومی نیز مجال بروز می دهد. بررسی ها نشان می دهد آل احمد در جریان سال های دهه بیست تا چهل، تحت تاثیر سنت ادبی و نظری روشنفکران غربی و ایرانی و وقایع سیاسی آن زمان، و با بهره گیری از تربیت سنتی- مذهبی خود، روزبه روز به زیست بومی مردم ایران و جهان بینی اسلامی شیعی نزدیک می شود. در مواردی نگاه مدرن و روشنفکرانه خود را به نفع سنت اسلامی جرح و تعدیل می کند.