بررسی نقش عوامل اقلیمی و خشکسالی بر تغییرپذیری عملکرد چهار محصول دیم در مشهد و بیرجند

پیشبینی عملکرد محصولات زراعی یکی از ابزارهای مدیریتی در برنامهریزی و سیاست گذاری بخش کشاورزی است. متغیرهای آب و هوایی و شاخصهای خشکسالی نقش اساسی در پیشبینی عملکرد ایفا میکنند. در این تحقیق پیشبینی عملکرد چهار محصول دیم شامل گندم، جو، هندوانه و نخود در منطقه مشهد و بیرجند براساس متغیرهای هواشناسی و شاخصهای خشکسالی در قالب سه مدل رگرسیونی اتوماتیک، گام به گام و ریج انجام گرفت. برای این منظور از ده پارامتر هواشناسی و هفت شاخص خشکسالی در قالب سه ساختار اطلاعاتی در ورودی مدلهای رگرسیونی چندمتغیره استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که از بین متغیرهای هواشناسی، دو متغیر تعداد روزهای بارانی در منطقه بیرجند و دمای بیشینه هوا در منطقه مشهد، بیشترین تعداد همبستگی ها را بر عملکرد محصولات زراعی داشتند. بههمین ترتیب از بین شاخصهای خشکسالی، شاخص نگوین چنین وضعیتی را نشان داد. در این مطالعه مشخص شد برای پیشبینی عملکرد محصولات، مدل چندمتغیره ریج با ساختار اطلاعاتی همه عوامل شامل پارامترهای هواشناسی و مقادیر کمی شده شاخص خشکسالی در مقایسه با دو ساختار اطلاعاتی مربوط به عوامل هواشناسی و خشکسالی قابل توصیه است. در این پیشنهاد براساس بالاترین ضریب تعیین (R2) و کمترین میانگین مجذور مربعات خطای نرمال (NRMSE) میباشد. براساس نتایج این تحقیق در هر دو منطقه و برای هر چهار محصول مقدار ضریب تعیین بین 91/0 تا 99/0 و مقدار میانگین مجذور مربعات خطای نرمال از 09/0 تا 48/0 بهدست آمد. نتایج حاصل همچنین بیانگر بیشترین دقت پیشبینی برای محصول گندم با R2 بیش از 996/0 و خطای NRMSE معادل 09/0 در منطقه مشهد و R2 بیش از 999/0 و خطای NRMSE معادل 09/0 برای نخود در منطقه بیرجند بود. بههمین ترتیب کمترین دقت پیشبینی مربوط به محصول هندوانه با ضریب تعیین 92/0 و خطای 48/0 در منطقه بیرجند و 96/0 و 27/0 در منطقه مشهد میباشد. در مجموع نتایج حاصل از بهکارگیری مدلهای رگرسیون چندمتغیره با توجه به R2 بالا و NRMSE کم، مدل ریج برای هر دو منطقه قابل توصیه است.