شکلهای فروپاشی ساخت ارگتیو در زبانهای تاتی، تالشی و گیلکی*

زبانهای دنیا برای نشاندادن روابط دستوری در جمله از شیوه های توالی، مطابقه، و حالتنمایی استفاده میکنند. نظام حالتنمایی خود به چند شیوه تقسیم شده است که یکی از آنها کنایی– مطلق یا ارگتیو است. ارگتیو حالتی است نحوی مربوط به فاعل فعل های متعدی که در آن، عامل به شکل غیرفاعلی و مفعول به شکل فاعلی ظاهر می شود. سه زبان تاتی، تالشی و گیلکی از گروه زبانها و گویشهای حاشیه خزر هستند که امروزه بسیاری از مردم ایران و خارج از ایران به این زبانها تکلم میکنند. در اغلب گونه های دو زبان تاتی و تالشی، ساخت ارگتیو رعایت میشود، اما در زبان گیلکی از بین رفته، و فقط رسوباتی از آن باقی مانده است. هدف این مقاله نشان دادن رسوبات و شکلهای فروپاشی ساخت ارگتیو در زبانهای ذکرشده است. منظور از رسوبات ویژگی هایی است که از شکل اصلی این ساخت باقی مانده است. برای این منظور، ضمن شناسایی شکلهای مختلف فروپاشی، شواهدی از گونه های مختلف ذکر شده است. داده های این تحقیق، علاوه بر روش میدانی، به صورت کتابخانه ای نیز انتخاب و جمعآوری شده است. مطابق این تحقیق نحوه فروپاشی این ساختار را چنین میتوان بیان کرد که پیبستها از جایگاه دوم خارج شده اند، و به سوی فعل در حال حرکتند؛ تطابق فعل با مفعول در شمار و شخص، و تمایز حالت فاعلی و غیرفاعلی اسمها در حال از بین رفتن هستند؛ نحوه استفاده از ضمیر اول شخص مفرد man/az در بسیاری از گونه ها نابسامان شده است.