کاربرد خویشکاری های مذهبی به عنوان نیروهای یاریگر در داستان مهر و ماه

داستان مهر و ماه یکی از قصه های ادبیات عامیانه فارسی است که به دو صورت نظم و نثر باقی مانده است. جمالی دهلوی و حسینی شیرازی دو روایت منظوم در قالب مثنوی از آن ارائه داده اند و روایت منثور آن را مولفی نامعلوم در سده نهم نوشته است. به جهت حضور شخصیت های جادویی و پریان در این اثر، می توان آن را در زمره قصه های پریان طبقه بندی کرد. مسئله اصلی در این مقاله، مقایسه تطبیقی ریخت شناسی پراپ با ساختار قصه های ایرانی است. هدف این پژوهش بررسی خویشکاری های دینی قصه است که مسلما در طبقه بندی پراپ وجود نداشته است. در حقیقت نوشتار موجود تلاش می کند تا ریخت شناسی پراپ را در فضای قصه ای ایرانی، بومی کند و شخصیت ها و یاریگران دینی را تشخیص دهد. شیوه کار در این مقاله تحلیلی- تطبیقی است. نتیجه این مطالعه، تشخیص جلوه های خویشکاری دینی در قالب اعمالی چون دعا، نماز، نذر، روزه، شفاعت، شکر و سجده است. در این قصه، یاریگران از میان شخصیت های مذهبی انتخاب شده اند. حضرت علی(ع) و پیامبر اکرم(ص)، دو شخصیت دینی در این قصه هستند که مطابق طبقه بندی پراپ، در نقش یاریگر ایفای نقش می کنند.