بررسی الگوهای پایداری در معماری خانه های سنتی مهریز

در جهت ایجاد محیطی پایدار و مناسب زندگی انسان، معماری کویری ایران به اصول و روش هایی دست یافته است که نه تنها تخریب و ضایعه ای را بر محیط تحمیل نمی کند؛ بلکه فراتر از آن به عنوان عامل کمال بخشیدن به ماده نیز ایفای نقش می نماید.
بررسی ویژگی های طراحی کالبدی معماری کویر و مصالح و روش های اجرایی، نشان میدهد که در طراحی معماری، علاوه بر استفاده از پتانسیلهای محیطی، از آلودگی و تخریب محیط زیست نیز جلوگیری به عمل آورده و مصداق بارزی از معماری پایدار است.
شهرستان مهریز یکی از شهرهای کویری ایران در استان یزد است که به واسطه نزدیکی آن به مظاهر قنات، در آن خانه باغ های زیبایی به وسیله معماران زبردست به وجود آمده است. اقامتگاه های تابستانی عموما در مسیر حرکت آب قنات احداث شده و بدین ترتیب دارای ویژگی های متفاوتی شده که شرایط آسایش را برای استفاده کنندگان هم از بعد روانی و هم از بعد جسمانی فراهم می کند.
معماران این دیار با زیرکی و ذکاوت، ترفندهایی خاص در آفرینش و خلق عناصر معماری گوناگون و در پاره ای موارد منحصر به فرد به کار گرفته اند تا موجبات آسایش و راحتی زندگی انسان کویری را فراهم آورند. این بناها که با گذشت زمان همچنان پابرجا هستند، در زمان خ ود به بهترین نحو، پاسخگوی نیازهای محیطی، فرهنگی و اقتصادی ساکنان ب وده و بنابراین اصول حاکم بر آن ها میتواند مبین اصول معماری پایدار باشد. این مقاله در پی درک اصول و ارزش های تکرارپذیر حاکم بر معماری خانه های مهریز به عنوان یک معماری پایدار است و استخراج ویژگی های قابل تکرار آن در راستای دستیابی به اهداف معماری پایدار، از اهداف آن به شمار میرود.
با فهم کاربردی بودن ارزشهای استخراج شده این نوع از معماری پایدار، میتوان به گونهای از معماری دست یافت که همچون معماری گذشته به خوبی کار میکند و پاسخگوی نیازهای انسانی است.
روش این پژوهش، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی است و رویکردی توصیفی دارد.
برای دستیابی به اهداف مورد نظر، تعدادی از خانه های سنتی مهریز که متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی بودند، به دلیل تشابه کالبدی از لحاظ وجود حوضخانه، انتخاب و ارزشهای معماری پایدار در آنها مورد بررسی قرار گرفت.
این بررسی با در نظر گرفتن سه جنبه پایداری محیطی، پایداری فرهنگی و پایداری اقتصادی که سه جنبه اصلی معماری پایدار ند، صورت پذیرفت. در انتهای مقاله، اصولی که قابلیت تعمیم پذیری به معماری معاصر ام روز را دارند، در دو قالب احکام اصلی و احکام فرعی بیان و به عنوان ارزشهای تکرار پذیر معماری سنتی مورد توجه قرار گرفته اند.