اثربخشی مداخله آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده بر صرف صبحانه و میان وعده سالم دردانش آموزان مدارس ابتدایی شهر قزوین در سال 1390

نخوردن صبحانه و مصرف روزافزون میان وعده های کم ارزش در میان نوجوانان با پیامدهای منفی سلامتی همراه است و با بروز بیماری های مزمن در بزرگسالی ارتباط دارد. از آنجایی که ریشه اغلب رفتارهای غلط بهداشتی به تجارب دوران کودکی بر می گردد لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخله آموزشی با کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده در بهبود صرف صبحانه و میان وعده سالم در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر قزوین در نیمه دوم سال 1390 انجام شد.
در یک مطالعه نیمه تجربی شاهددار تصادفی 150 دانش آموز در هر یک از گروه های تجربی و کنترل از 6 مدرسه به روش تصادفی شرکت کردند. متغیرهای مورد بررسی قبل و 3 ماه پس از مداخله ارزیابی شدند. در گروه تجربی برنامه آموزشی شامل 5 جلسه 30 دقیقه ای بر اساس عقاید برجسته استخراج شده از مطالعه کیفی و سازه های TPB به همراه جزوه آموزشی هدفمند اجرا شد. داده های مرتبط با سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده با استفاده از پرسش نامه 40 سوالی روا و پایا و با روش خودگزارشی گردآوری شد. همچنین چک لیست بسامد غذایی به منظور ارزیابی تغذیه ای دانش آموزان استفاده شد. در نهایت داده ها وارد نرم افزار SPSS 17.0 شد و برای تحلیل داده ها آزمون های آماری خی دو، تی مستقل و زوجی، McNemar''s و آنالیز واریانس با آزمون تعقیبی Scheffe بکار برده شد.
میانگین سن دانش آموزان 83/0±43/8 سال و نسبت جنسی آن ها برابر بود. قبل از مداخله آموزشی 3/57 درصد در گروه تجربی و 3/53 درصد در گروه کنترل صبحانه نمی خوردند. با اجرای مداخله آموزشی بهبود معنادار 6/12 درصدی در صرف صبحانه در گروه تجربی دیده شد (001/0>p) ولی تغییر معناداری در گروه کنترل دیده نشد. در حالی که دو گروه از نظر سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده قبل از آموزش تئوری محور اختلاف معناداری با هم نداشتند اما پس از مداخله شاهد تغییر معنادار نگرش از 7/25 ± 26/53 به 18/28 ± 72/74 (001/0>p)، هنجار اجتماعی از 6/26 ± 97/56 به 28/26 ± 07/68 (001/0>p)، کنترل رفتاری درک شده از 6/19 ± 57/32 به 7/35 ± 66/57 (001/0>p) و قصد از 3/3 ± 5/8 به 11/3 ± 37/11 (001/0>p) در گروه تجربی بودیم. همچنین یافته ها نشان داد که پس از مداخله آموزشی مصرف نوشابه های گازدار و تنقلاتی مانند چیپس، پفک، لواشک،... در گروه تجربی از 6/74 درصد به 3/58 درصد کاهش یافته است (0003/0>p).
یافته های مطالعه حاضر بار دیگر نشان دهنده شیوع بالای رفتارهای تغذیه ای نامناسب در این دوره حساس می باشد. بود. مداخله آموزشی با کاربرد تئوری روانشناختی مناسب موجبات اصلاح رفتارهای مرتبط با مصرف صبحانه و میان وعده سالم را در دانش آموزان ابتدایی فراهم ساخت. با توجه به بستر مناسب آموزش در مدارس و کم هزینه و اثربخش بودن مداخلات آموزشی تئوری محور، تعمیم چنین برنامه های آموزشی در حوزه های دیگر حیاتی به نظر می رسد.