کمینه سازی رواناب و رسوب دهی به کمک بهینه سازی کاربری اراضی (مطالعه موردی: حوزه آب خیز جاجرود)

بهره برداری صحیح و اصولی از منابع طبیعی باعث حفظ این ثروت های ارزش مند می شود و به کارگیری دانش بهینه سازی می تواند کمک موثری در این راستا باشد. بر همین اساس، ارایه یک الگوی مناسب برای تخصیص بهینه اراضی به منظور رسیدن به کم ترین رواناب و رسوب دهی در حوزه آب خیز جاجرود از اهداف اصلی این پژوهش بوده است. برای تعیین ترکیب کاربری بهینه اراضی، میزان رواناب سطحی و رسوب دهی در هر کاربری برآورد و در انتها با استفاده از مدل برنامه ریزی خطی چندهدفه، مساله بهینه سازی به روش سیمپلکس حل شد. نتایج نشان داد که سطح کاربری های اراضی به صورت بهینه نبوده و نیازمند تغییراتی در کاربری های فعلی است. نتایج نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی، مساحت اراضی زراعت آبی و مراتع کاهش و سطح اراضی باغی افزایش می یابد. همچنین، نتایج نشان داد که بعد از بهینه سازی، رواناب سطحی و رسوب دهی کل حوضه به ترتیب 03/73 و 93/36 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین نتایج به دست آمده از تحلیل حساسیت نشان داد که مجموع سطح اراضی زراعت آبی و باغی، حساس ترین فاکتور نسبت به تغییرات رواناب و رسوب دهی می باشد. حساس ترین ضریب در تابع کمینه سازی رواناب، ضریب مربوط به مرتع و در تابع کمینه سازی رسوب دهی، ضریب کاربری زراعت آبی بود. به طورکلی، زیاد بودن مساحت اراضی زراعت آبی و مرتعی نسبت به باغ ها در این حوضه و نرخ بالای رواناب و فرسایش در آن ها باعث شده که با تغییر اندکی در ضریب یا مساحت آن ها، تغییرات شدیدی در جواب به دست آید.