تحلیل برهان تجربه دینی به روایت ماوردس

طرح بحث تجربه دینی در آغاز قرن نوزدهم به وسیله شلایر ماخر در فلسفه دین با رویکردی رمانتیستی برای توجه دادن به ارتباط دین با عواطف و جستجوی حقیقت آن در کانون احساسات (تجربه های) دینی صورت گرفت. اما تجربه دینی در قرن بیستم، به ویژه در نیمه دوم آن، نزد فیلسوفان دین که دارای رویکرد تحلیلی بودند توسعه مفهومی یافت و بیشتر از جنبه معرفت شناختی و سنجش توان اثباتی آن برای توجیه، تایید یا اثبات معقولیت باورهای دینی مطمح نظر قرار گرفت. برخی توان اثباتی آن را نفی و برخی، از جمله ماوردس، آن را پذیرفته اند و کوشیده اند از این طریق مبنایی برای باور به وجود خدا فراهم آورند. حاصل این تلاش ها تقریرهای گوناگونی از برهان تجربه دینی است.در این مقاله، تقریر ماوردس از این برهان که حاوی نکات دقیق و قابل توجهی است مورد بررسی قرار گرفته و به تفاوت آن با تقریر آلستون و پلنتینگا و نیز به جایگاه برهان تجربه دینی در اندیشه اسلامی و علل کم توجهی ایشان به آن اشاره شده است. نقد دیدگاه چیزم درباره محرک های مناسب حواس، طرح توازن داده ای کلی و جزئی، نقش حکم در تعیین هویت تجربه، و اینکه مستقیم و غیر مستقیم بودن تجربه امری روان شناختی است از جمله نکات مهمی است که در تقریر ماوردس مورد توجه قرار گرفته است.