برآورد پارامترهای ژنتیکی، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی توده های بومی طالبی ایران

در برنامه ریزی طرح به نژادی مناسب، آگاهی از نوع عمل ژن های کنترل کننده صفات کمی اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش برای برآورد نوع عمل ژن ها در کنترل ژنتیکی صفات، تعیین اثر متقابل ژنوتیپ × سال، ارزیابی اجزای واریانس، برآورد وراثت پذیری های عمومی و خصوصی و هتروزیس در گیاه طالبی از طرح تلاقی دی آلل دوطرفه استفاده شد. پنج صفت زودرسی، عملکرد، وزن میوه، تعداد میوه و ضخامت گوشت در طی دو سال مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه واریانس داده ها تفاوت معنی دار ژنتیکی بین ژنوتیپ ها را نشان داد. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی، خصوصی، معکوس، مادری و غیرمادری برای کلیه صفات معنی دار بودند. بیشترین و کمترین میزان وراثت پذیری خصوصی به ترتیب مربوط به صفت روز تا رسیدگی و عملکرد (به ترتیب 73/0 و 08/0) بود. اثر افزایشی ژن ها در کنترل صفات زودرسی، میانگین وزن میوه و ضخامت گوشت نقش مهم تری داشت. همچنین والد دستجردی برای زودرسی و میانگین وزن میوه بیشترین ترکیب پذیری عمومی را داشت در حالی که والد سمسوری برای تعداد میوه بیشترین ترکیب پذیری عمومی را دارا بود. اثر غیرافزایشی ژن ها در کنترل صفات تعداد میوه و عملکرد اهمیت بیشتری داشت. در شرایط این مطالعه دورگ های ریش بابا × ساوه ای و تیل طرق × ساوه ای در هر دو سال ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی دار برای صفت عملکرد داشتند؛ لذا این دورگ ها می توانند جهت تولید ارقام با عملکرد بالا مورد توجه قرار گیرند. نتایج بدست آمده نشان داد که برای صفات تعداد میوه و عملکرد اثر غیر افزایشی ژن ها از اهمیت بیشتری برخوردار بودند؛ لذا تولید هیبرید برای این صفات مطلوب تر است. حال آنکه برای بهبود ژنتیکی صفات زودرسی و ضخامت گوشت گزینش از کارایی بالاتری برخوردار است. همچنین از گزینش مبتنی بر آزمون نتاج می توان جهت اصلاح صفت وزن میوه در طالبی استفاده کرد.