بررسی پراکنش BTEXدر منطقه صنعتی زرقان به کمک GIS

زرقان در 25 کیلومتری شمال شرقی شیراز همواره تحت تاثیر آلاینده های متعددی واقع شده است. بنزن، تولوئن و اگزیلن از آلاینده های مهم هوا به شمار می روند. منابع آلاینده در اطراف زرقان سهم مهمی در ایجاد این آلاینده ها دارند. در این مطالعه 10 ایستگاه انتخاب و از طریق جاذب های استاندارد شده گروه بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و اگزیلن (BTEX) به روش پسیو نمونه برداری شدند. نمونه ها پس از دو هفته تماس با هوای محیط جمع آوری و به آزمایشگاه ارسال شدند. با استفاده از نتایج حاصل و موقعیت جغرافیایی محل های نمونه برداری به کمک نرم افزارArcGIS و درون یابی به روش های مختلف، غلظت آلاینده ها در نقاط دیگر شهر پیش بینی و با استاندارد مقایسه شد. نتایج نشان دادند که غلظت تولوئن، اتیل بنزن و اگزیلن در مناطق مسکونی کمتر از حد مخاطره آمیز برای سلامت انسان است. تصاویر به دست آمده از این درون یابی ها غلظت نسبتا زیاد بنزن در حد μg/m3 5/ 21 در شعاع 5/1 کیلومتری از پالایشگاه را نشان داد. مدل های GIS و رگرسیون بین نسبت غلظت آلاینده های BTEX در ایستگاه میدان امام (حاشیه کوه) و غلظت آن در پالایشگاه ارتباط مستقیم و خطی (ضریب رگرسیون 98/0) را نشان داد که این احتمال را که منشا اصلی BTEX پالایشگاه شیراز باشد قوت بخشید، اما تاثیر بزرگراه و شهرک صنعتی در مناطق مسکونی ناچیز است. همچنین، محاسبات نشان داد تراکم گازها در زرقان متناسب با وزن مولکولی آن هاست و عموما آلاینده های سنگین تر قادر به عبور از ارتفاعات صخره ای مجاور شهر نیستند و در نتیجه غلظت این آلاینده ها در شهر، متراکم و بیشتر می شود. پایش این گاز در زرقان و دانستن سهم منابع مختلف آلاینده و شعاع پراکنش این آلودگی از طریق هر منبع در مدیریت و کنترل آلودگی هوا مهم است.