تاملی در کی هان شناسی بودایی

با آنکه بودا پیروان خود را از پرداختن به مباحثی همچون آغاز و انجام جهان برحذر می داشت، اما بعدها متون دینی مکاتب اصلی بودایی، تصویری از جهان شناسی بودایی ارائه می کنند. کی هان شناسی بودایی به دو نوع کلی تقسیم می شود: کی هان شناسی فضایی یا مکانی که آرایش عوالم مختلف را توصیف می کند و کی هان شناسی زمانی که چگونگی پیدایش و نابودی کائنات را بیان می کند. کی هان شناسی فضایی بر دو نوع کی هان شناسی عمودی یا چکرواده یا چکرواله و کی هان شناسی افقی یا شاهسره واده تقسیم می شود. لازم به یادآوری است که در دین بودا یک نظام جهان شناختی واحد وجود ندارد و این نشان از ناهماهنگی در این آیین است.