مقایسه تغییرات تنوع و غنای گونه ای و فرم های رویشی در سه سایت بهره برداری (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی دامنه جنوبی قله دماوند)

ارزیابی تنوع و غنای گونه ای به درک صحیح کارکرد اکوسیستم، حفظ و حراست ذخایر ژنی، بررسی و کنترل تغییرات محیطی، و موفقیت یا عدم موفقیت برنامه های مدیریت منابع طبیعی کمک می کند. چرای بی رویه و بدون برنامه دام یکی از شایع ترین و شاید مهم ترین عامل تخریب مراتع و کاهش تنوع و غنای گونه ای است. با توجه به نقش و اهمیت چرای دام در تغییرات کمی و کیفی پوشش گیاهی، تحقیق حاضر به مطالعه اثر شدت چرا در سه سایت مرجع (قرق)، کلید، و بحرانی بر روی تنوع و غنای گونه ای با فرم های رویشی مختلف در مراتع ییلاقی دامنه جنوبی قله دماوند پرداخته است. در هر واحد (سایت) نمونه برداری در طول 3 ترانسکت 150 متری انجام گرفت. در طول هر ترانسکت، 15 پلات با ابعاد یک متر مربع و در فاصله 10 متری از هم قرار گرفت و در هر پلات نوع و تعداد گونه های گیاهی موجود و درصد و تعداد پایه آن ها یادداشت شد. برای ارزیابی شاخص های عددی تنوع و غنای گونه ای از نرم افزار Past استفاده شد و شاخص های تنوع سیمپسون، شانون- واینر و غنای منهنیک و مارگالف محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها در محیط نرم افزار SPSS18 انجام شد و مقایسه شاخص های مختلف تنوع و غنا بین مناطق با شدت های چرایی مختلف توسط آزمون چنددامنه ای دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با افزایش فشار چرا از تنوع و غنای گونه های فورب و گراس کاسته شد و بوته ای ها افزایش یافتند، به گونه ای که در منطقه مرجع، فورب ها و گراس ها دارای بیشترین و بوته ای ها دارای کمترین تنوع و غنا بودند، این در حالی است که به دلیل مدت استفاده و تکرار چرا در منطقه بحرانی گونه های بوته ای دارای بیشترین تنوع و غنا بوده و از تنوع گونه های فورب و گراس به شدت کاسته شده است. به طور کلی، در منطقه مورد بررسی، با افزایش فشار چرای دام شاهد کاهش تنوع و غنای گونه ای هستیم که، به دلیل تاثیرات منفی آن در پایداری اکوسیستم، بهره برداران، مدیران، و کارشناسان مرتع باید بدان توجه کنند.