تاثیر بی هنجاری های ماهانه الگوهای فشاری بر شرایط بارشی پاییزه در سواحل شمالی ایران

سواحل شمالی کشور، جزء مناطق پرباران است و بررسی دوره های خشک و تر آن از جنبه های گوناگون، از جمله منابع آب، منابع طبیعی، اقتصادی و گردشگری و مانند آن، اهمیت ویژه ای دارد. الگوهای گردش جوی نقش تعیین کننده ای در توزیع زمانی و مکانی بارش و در نتیجه ایجاد دوره های خشک و تر در هر منطقه دارد. بنابراین تقویت و یا تضعیف الگوهای فشاری غالب در هر منطقه نسبت به میانگین بلند مدت را می توان به منزله عامل تعیین کننده رخداد دوره های خشک و تر محسوب کرد. سواحل شمالی کشور بخش قابل ملاحظه ای از بارش خود را در فصل پاییز دریافت می کند. براین اساس بررسی ارتباط بی هنجاری های میانگین ماهانه الگوهای فشاری با رخداد دوره های خشک و تر پاییزه در شمال ایران (استان های گیلان، مازندران و گلستان) درحکم هدف اصلی این تحقیق است. برای این منظور از داده های ماهانه بارندگی هفت ایستگاه همدیدی در دوره 35ساله (1977-2011) ماه های اکتبر، نوامبر و دسامبر برای تعیین دوره های خشک و تر استفاده شد. سپس میانگین ماهانه و فصلی الگو های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیلی تراز 500 هکتوپاسکال و بی هنجاری های آنها نسبت به میانگین بلند مدت (دوره اقلیمی 1981-2010) بررسی شد. نتایج حاصل نشان داد که: 1- در دوره های کم بارش (پربارش)، پشته (ناوه) ارتفاعی و بی هنجاری مثبت (منفی) روی سواحل شمالی ایران حاکمیت دارد. 2- یکی دیگر از شرایط کم بارشی در سواحل شمالی کشور، استقرار و یا تقویت سامانه های کم فشار روی منطقه است که معمولا با تقویت پرفشار روی منطقه سیبری (بی هنجاری مثبت فشار و ارتفاع) هم زمان می شود. در شرایط پربارشی، این وضعیت برعکس است. 3- بی هنجاری الگوهای فشاری در دو ناحیه (روی اروپا و نواحی شمال شرقی دریای خزر) با ایجاد دوره های خشک و تر در سواحل شمالی کشور ارتباط معنی داری دارد. 4- تضعیف (تقویت) مولفه نصف النهاری باد ترازهای پایین وردسپهر روی دریای خزر، نقش بسیار موثری در افزایش (کاهش) بارش منطقه دارد.