طبقه بندی قالی های بلینی (سوراخ کلیدی) آناتولی بر اساس ریخت و بررسی تطابق اصول هندسی و رنگ بندی در طراحی آنها

یکی از شناخته شده ترین قالی های آناتولی، طرح بلینی است که به دلیل تکرار در نقاشی های جنتیله بلینی، از پایه گذاران مکتب ونیز، به نام وی معروف شد هاست. این قالی ها در آناتولی به قالی های سوراخ کلیدی معروف اند چراکه فرم نقش مایه اصلی این طرح، مشابه سوراخ کلید است. آشنانبودن با طرح ها و نقش های قالی آناتولی، انجام نشدن تحقیق های علمی و کارشناسی روی این قالی ها در ایران و درنهایت، سوء برداشت هایی که در بسیاری از مطالب علمی در زمینه تطبیق و تاثیرپذیری نقوش این قالی ها از قالی های ایرانی دیده شده، مهمترین ضرورت برای نگاشتن تحقیق درباره یکی از معروف ترین نقوش و طرحهای قالی های آناتولی است.
بنابر آنچه بیان شد، دو پرسش اساسی در این زمینه قابل طرح است؛ نخست اینکه چگونه میتوان قالی های بلینی را براساس ریخت و قالب اصلی شان طبقه بندی کرد و دوم اینکه، در طراحی و رنگ بندی قالی های بلینی کدام یک از اصول هندسی کاربرد دارد. روش تحقیق به کاررفته در این پژوهش، تحلیلی است که به شیوه مقایسه ای صورت پذیرفته است.
هدف از انجام پژوهش حاضر، طبقه بندی قالی های بلینی (سوراخ کلیدی) براساس ریخت و قالب آنها و همچنین، بررسی تطابق اصول هندسی در طراحی و رنگ بندی این نوع از قالی های آناتولی است. برای تحقق یافتن این هدف، نوزده نمونه از اصیل ترین فرش های بلینی که در یازدهمین همایش بین المللی فرشش ناسان شرقی (ICOC) که در استانبول ترکیه سال 2007 برگزار گردید و تقریبا شامل تمامی فرش های طرح بلینی بهدست آمده در نیمه دوم قرن پانزدهم تا پایان قرن هفدهم در دنیا بودند، انتخاب شدند. سپس، افزون بر طبقه بندی طرح و نقش قالی های انتخابی و نقش مایه سوراخ کلید نسبتبه بررسی اندازه های طلایی، نسبت عددی حاشیه و متن و بررسی نسبت های رنگی (سرد- گرم و تیره- روشن) نیز در قالی های بلینی انتخابی اقدام گردید.
براین اساس مشخص شد که طرح های بلینی را میتوان در سه گروه؛ محرابی، دوطرفه ترنج مستقل یا ترنج پیوسته و گردان جای داد. همچنین موتیف سوراخ کلید بیشتر هندسی بوده و می تواند ساده، قلاب دار یا نقش دار باشد. در طراحی زمینه این قالی ها، تناسبات طلایی لحاظ گردیده و در چینش رنگی مهمترین پارامتر، نسبت رنگ های سرد و گرم با درنظر گرفتن نسبت مناطق با رنگ تیره به مناطق با رنگ روشن است.