اثر تنش خشکی بر رشد و محتوای گلیکوزیدهای استویول در گیاه استویا (Stevia rebaudiana)

به منظور بررسی اثر تغییرات رطوبتی خاک بر رشد و کیفیت گلیکوزیدهای استویول در استویا (Stevia rebaudiana B.)، آزمایشی گلخانه ای در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران (منطقه مرکزی کشور- اصفهان) در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای رطوبتی براساس تلفیقی از ظهور علائم ظاهری گیاه (عدم پژمردگی تا پژمردگی شدید) و رطوبت خاک اعمال شدند. به این ترتیب تیمارها براساس 1/19، 1/15، 9/11 و 1/9 درصد رطوبت وزنی خاک آبیاری شدند که با توجه به شرایط گلخانه، این سطوح تنش رطوبتی با دور آبیاری 3، 6، 9 و 12 روز ایجاد شد. نتایج نشان داد کاهش رطوبت خاک تا دور آبیاری 9 روز، تاثیری در ارتفاع بوته و وزن خشک برگ استویا نداشت، ولی دور آبیاری 12 روز، سبب کاهش معنا دار رشد گیاه شد. بیشترین شاخص برداشت با دور آبیاری 6 روز به دست آمد (36/51 درصد). کاهش رطوبت خاک سبب افزایش معنا دار محتوای استویوزاید و دالکوزاید A شد، ولی تاثیری بر انواع ربودیوزایدها (A، F و C) نداشت. محتوای کل گلیکوزیدهای استویول نیز با کاهش رطوبت خاک افزایش یافت و دور آبیاری سه روز، دارای کمترین مقدار گلیکوزید استویول بود. در همه تیمارها مقدار استویوزاید بیشتر از سایر گلیکوزیدهای استویول بود. حداکثر عملکرد قند استویولی با دور آبیاری 6 روز به دست آمد. نتایج کلی آزمایش نشان داد با کاهش رطوبت خاک (کمتر از 9/11 درصد وزن خاک) وزن خشک برگ استویا کاهش یافت، ولی محتوای گلیکوزیدهای استویول افزایش معنا داری داشت. همچنین با دور آبیاری 6 روزه بیشترین شاخص برداشت و عملکرد قند استویولی ایجاد شد. اگرچه با کاهش رطوبت خاک مقدار گلیکوزیدهای استویول افزایش یافت، به دلیل کاهش معنا دار عملکرد برگ و عملکرد قند استویولی در فواصل آبیاری بیشتر از 6 روز (کاهش رطوبت خاک زیر 1/15 درصد وزنی)، به نظر می رسد تشدید خشکی بیشتر از این حد سبب افت عملکرد استویا می شود.