طبیعت و تخیل خلاق در شعر سپهری و سینمای کیارستمی

بازتاب طبیعت در آثار شاعران و هنرمندان که غالبا از ناخودآگاه ذهن آنان برخاسته، از وجوه مشترک آثار ادبی و هنری، به ویژه شعر و سینما است که خود بر پیوند بینامتنی آن ها دلالت می کند. در اشعار سهراب سپهری و آثار سینمایی عباس کیارستمی، عناصر طبیعت به صورت نمادهای اسطوره ای جلوه یافته و حتی نام آثارشان با عناصر طبیعی گره خورده است. نگارندگان در این پژوهش تطبیقی کوشیده اند تا با استفاده از نظریه نقد تخیلی گاستون باشلار، به ذهنیت مشترک شاعر و هنرمند در برخورد با عناصر اولیه طبیعت اشاره کنند. در مجموعه اشعار سپهری، با نام هشت کتاب و آثار سینمایی کیارستمی، نیروی خلاق خیال از عناصر چهارگانه و وجوه مختلف آن شکل یافته (گذشته از آتش که نمود چندانی در این آثار ندارد) و از آن طریق، درونیات شاعر و هنرمند به تصویر کشیده شده است: خاک در بردارنده نقش دوگانه مرگ و معاد است؛ باد می تواند نماد مبدا الهی و هم دربردارنده مفهوم اضمحلال باشد؛ آب نیروی حیات بخش عالم است و غالبا با گیاه، به ویژه درخت زندگی (کی هانی) که نشان دهنده رمز تعالی است، درآمیخته است. تکرار و تقارن تصاویر طبیعت و توصیفات مکرر آب و گیاه در شعر سپهری و فیلم های کیارستمی، بیانگر پیوند بینامتنی و بیناذهنی کهن الگوهای مشترک «خویشتن»، «سفر/ تشرف» و «تکامل» در مجموعه آثار بررسی شده است. طبیعت گرایی در شعر سپهری مبتنی بر گفتمان عارفانه است، اما کیارستمی در سینمای شاعرانه خود با نگاهی فلسفی و انسان شناختی به طبیعت می نگرد.