ساختار عقاید اسلامی در کلام امامیه

ساختار عقاید، و به تعبیر تقریبی اصول دین، عبارت است از چند عنوان کلی که به ترتیب خاصی چینش شده اند و برای اشاره به مجموع باورهای بنیادین اسلامی به کار می روند. متکلمان اسلامی، افزون بر محتوای عقیده، به ساختار عقاید اسلامی نیز توجه داشته اند. توجه ایشان به ساختار عقیده، به گونه های مختلف نمود یافته است؛ آنان گاه به ساختار خاصی تصریح کرده و حتی آن را توجیه نموده اند و گاه صرفا در مقام فصل بندی، کتب اعتقادی ساختاری را مبنا قرارداده اند. مقاله پیش روی، با نگاهی گونه شناسانه دیدگاه علمای امامیه را درباره ساختار عقاید به ترتیب تاریخی بررسی می کند و نشان می دهد که ایشان در طول دوران غیبت، عقاید اسلامی را در قالب پنج ساختار متفاوت عرضه داشته اند: ساختار دوگانه (توحید، عدل)؛ ساختار چهارگانه نوع اول (توحید، عدل نبوت، امامت)؛ ساختار چهارگانه نوع دوم (توحید، نبوت، امامت، معاد)؛ و ساختار پنج گانه (توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد). در این مقاله، نقاط عطفی که در آنها ساختارهای متفاوت در حال رقابت با یکدیگر بوده اند یا از یک ساختار به ساختار دیگر عدول شده، مورد توجه قرار گرفته است.