ماگماتیسم اردوویسین-دونین در شمال شاهرود: شاهدی بر کافت زایی طولانی مدت پالئوتتیس در البرز شرقی

یکی از ویژگی های واحدهای سنگی اردوویسین تا دونین در نواحی شمال شاهرود، حضور حجم زیادی از سنگ های آذرین با ترکیب بازالتی به شکل دایک، سیل و گدازه در درون آنها است. بیشترین حجم این سنگ های آذرین به طور عمده در مجموعه بازالتی سلطان میدان قرار دارد که با ضخامتی در حدود 1000 متر به شکل جریان های متعدد گدازه بازالتی، آگلومرای بازالتی، توف و چندین میان لایه رسوبی در بازه زمانی اردوویسین فوقانی تا ابتدای سیلورین پایانی تشکیل شده است. تکتونیک کششی فعال حاکم بر منطقه و ایجاد گسیختگی های شدید در سنگ کره قاره ای در این بازه زمانی منجر به کاهش ناگهانی فشار وارد بر ستون های گوشته ای درحال صعود و فراهم شدن شرایط برای ذوب بخشی وسیع و ایجاد حجم زیاد ماگمای بازالتی شده است. شواهد ژئوشیمیایی نشان می دهد که ماگماهای بازالتی ایجاد شده در بازه زمانی اردوویسین-دونین دارای ماهیت انتقالی تا آلکالن است و از یک ستون گوشته ای غنی شده درحال صعود در یک جایگاه کششی کافت درون قاره ای برخاسته اند. ماهیت و جایگاه زمین ساختی این ماگماتیسم بازالتی طی پالئوزوئیک زیرین-میانی بیانگر تداوم حرکات کششی طولانی مدت مرتبط با مراحل آغازین کافت زایی پالئوتتیس در شمال ایران است.