چه تعریفی از اطلاعات رهایی بخش است؟

تعامل انسان و اطلاعات، چه به لحاظ کاربرد در زندگی روزمره و چه از منظر جهت گیری پژوهش ها، وابسته به پیش فرض هایی است که درباره چیستی اطلاعات پذیرفته می شوند. این پیش فرض ها گاه آنچنان بداهت می یابند که برای تحقیق درباره پدیده های جدید اجتماعی، بازگشت به تعاریف و تلقیات اولیه انسان درباره اطلاعات ضرورت می یابد. کالاسازی اطلاعات و تعریف آن به عنوان چیزی عینی، امروزه جزو پیش فرض های بدیهی است. مقاله حاضر تلاش دارد تا با استفاده از «نظریه انتقادی»، پیش فرض های یاد شده در تعریف اطلاعات را نقد کند و دسته بندی جدیدی از تعاریف موجود درباره اطلاعات به دست دهد.
روش مقاله حاضر، سندی و رویکرد آن تحلیل مفهومی است. برای باز کردن یک مفهوم یا ارائه تحلیل های بدیل درباره آن، با استفاده از روش سندی مستندات اصلی که پایه استدلال هستند جمع آوری می گردند و با تکیه بر آن ها، مفاهیم موجود تحلیل و نقد، و مفاهیم جدید بسط داده می شوند.
بررسی تعاریف اطلاعات با عینک نظری «نظریه انتقادی» نشان می دهد که آن دسته از تعاریفی که پیش فرض آن ها از اطلاعات، عینی بودن آن است، به کالاسازی اطلاعات و انحصار آن منتهی می شوند که مقدمه ای است برای برتری دادن به فرد در برابر جمع و مزیت قائل شدن به تسلط در برابر مشارکت. بنابراین همه تعاریفی که چنین پیش فرضی دارند (تعاریف نشانه شناختی عین باور و تعاریف شناختی) اسارت آور تلقی می گردند و همه تعاریفی که اطلاعات را امری ذهنی و زبانی می دانند (تعاریف نشانه شناختی ذهن باور و تعاریف گفتمانی) رهایی بخش دانسته می شوند.
تعاریفی از اطلاعات که به کالاسازی آن منتهی می شوند، به تحقیقاتی درباره اطلاعات می انجامند که به محتوای تعامل اطلاعاتی می پردازند و نتایج آن تحقیقات عموما آمادگی لازم برای به کارگیری جهت کنترل اجتماعی را دارند. در عوض، تعاریفی از اطلاعات که در برابر کالایی سازی آن مقاوم هستند، منجر به تحقیقاتی می شوند که به ساختار تعامل اطلاعاتی می پردازند و تمام ساختارهای ایجادکننده تعاملات اطلاعاتی ناسالم را بررسی و نقد می کنند.