عوامل بصیرت از نگاه امام علی (ع)

بصیرت در حقیقت، حاصل بررسی موشکافانه همه ابعاد دور و نزدیک مسئله ای و به دست آوردن یک معرفتی ویژه نسبت به آن برای ارزیابی واقعی و ژرف آن مسئله است، به طوری که هیچ گونه تردید و تزلزل در آن راه نیابد. بصیرت با این مفهوم عمیق، در دیدگاه امیر المومنین (ع) جایگاهی رفیع دارد. از نظر حضرت ، ارزش انسان، وابسته به معرفت و بصیرت اوست و ایمان آن گاه برای مومن سودمند است که همراه نور بصیرت باشد.
با توجه به این جایگاه بلند بصیرت، این مقاله با واکاوی سخنان حضرت به دنبال مبانی و عوامل ایجاد آن است ؛ زیرا کسب این ویژگی که در سرنوشت انسان نقشی حتمی دارد، قطعا مستلزم حصول ملکاتی است که در لایه های عمیق وجود انسان نفوذ کرده باشد. نتیجه این جستجو ، پژوهشگر را به مبانی مختلف رهنمون می کند که مهمترین آنها عبارت اند از تقوا، زهد، تفکر و عبرت، تقوا رابطه ای مستقیم با کسب فهم عمیق دارد. پیمودن صراط مستقیم به دلیل خطرها و پرتگاه های بسیاری که در مسیر آن قرار دارد، جز با عنایت و هدایت الهی ممکن نیست و تقوا، این چراغ هدایت را درقلب انسان پرهیزگار فروزان می کند. زهد عامل دیگر رسیدن به بصیرت است . دلبستگی به دنیا و حب آن ، چشم و گوش دل آدمی را نسبت به حقایق آن کور و کر می کند و پرده غفلت را بر عیوب دنیا می افکند. تفکر، زمینه ساز بصیرت است و راهگشای هدایت انسان. اگر بصیرت به معنای رسیدن انسان به درجه ای از درک و فهم تلقی شود که بتواند از ظواهر امور بگذرد و به باطن آن بنگرد، بی تردید « عبرت» یکی از راه هایی است که می تواند انسان رابه این مقصد برساند.