اسلام، مدرنیته و تجربه ی دینی: با رویکرد به مفهوم تجربه ی دینی از نگاه محمد اقبال لاهوری

تجربه ی دینی برآمده از سنت اسلامی ما از مبنا باتجربه ی دینی مبتنی بر مدرنیته متعارض است. موقعیت اندیشه ی فلسفی امروزمان بازاندیشی درباره ی مبانی این دو و رابطه شان را ضروری می کند. اقبال نخستین متفکر اسلامی است که با مفهوم «تجربه ی دینی» و «مبانی علمی مدرن» به بازاندیشی مسائل اساسی اسلام و تبیین هایی اساسا متعارض با ماهیت مبانی آن می رسد. موضوع ما نقد پیامدهای دیدگاه او نیست، بلکه دو مساله در روی کرد اوست: یکی معرفت مشکک حاصل از تجربه ی دینی مبتنی بر «جهان بینی مادی»، دوم بعد سومی به نام «روحانی بودن»، که به این معرفت مدرن اضافه می کند. این دو، برخلاف تلاش اقبال، جمع پذیر نبوده اند و امروزه دیگر رفع شدنی هم نیستند. فهم موقعیت دیالکتیکی این دو متناقض در بطن فرهنگ امروز، زمینه ساز خودآگاهی به نحوه ی مواجهه ی امروزی مان باریشه ی حقیقت یا خدا و موقعیت اندیشه ی فلسفی مان است.