بررسی تشریحی عصب فرنیک و واریاسیون های آن در 24 جسد

عضله دیافراگم که مسئول عمل دم می باشد، از اعصاب فرنیک راست و چپ، عصب می گیرد. عصب فرنیک یک عصب مختلط است که قسمت های متعددی از مدیاستن را تغذیه می کند. عصب فرنیک سمت راست از سمت چپ کوتاهتر است. این دو عصب مسیر متفاوتی را تا رسیدن به دیافراگم طی می کنند. در این بررسی، منشا، مسیر و مجاورات اعصاب فرنیک راست و چپ مورد مطالعه قرار گرفته، با گزارش های ارائه شده در کتاب های مرجع مقایسه گردید و واریاسیون های مشاهده شده را گزارش نموده ایم.
این مطالعه بر روی 22 جسد مرد و 2 جسد زن انجام شد. وسایل مورد استفاده ابزار ساده تشریح بود. از متر نواری برای اندازه گیری طول قد و طول تنه و برای مشاهده شاخه های ریز اعصاب، از استریوسکوپ استفاده گردید. طول هر عصب، مجاورات در نواحی مختلف، شاخه های جدا شده و رشته انتهایی هر سمت از مبدا تا انتها مورد ارزیابی قرار گرفت. به وجود یا عدم وجود عصب فرنیک فرعی نیز توجه شد. جهت ارزیابی آماری، پارامترهای مربوطه در جداولی ثبت گردید. با استفاده از برنامه نرم افزاری 16SPSS، میانگین یافته ها اندازه گیری شد. سپس میانگین هر کدام از اندازه ها با یکدیگر مقایسه گردید.
در این پژوهش، واریاسیون های متعددی در اعصاب فرنیک راست و چپ نسبت به آنچه در موارد قبلی ذکر گردیده بود، مشاهده گردید. در مواردی مانند مسیر عصب از گردن به قفسه سینه و مجاورت با عضله نردبانی قدامی، عبور از سوراخ های دیافراگم، تعدد شاخه های عصب فرنیک راست و چپ، طول عصب و وجود یا عدم وجود عصب فرنیک فرعی، تفاوت های قابل ملاحظه ای مشاهده گردید. نتایج ما نشان داد که افزایش طول تنه، با افزایش طول اعصاب فرنیک راست و چپ رابطه ای مستقیم و صعودی دارد. با در نظر گرفتن تعداد جسدهای مورد مطالعه، بررسی ما نشان داد که درصد وجود عصب فرنیک فرعی در جمعیت ایرانی حدود 30 درصد می باشد.
در این بررسی ضمن بدست آمدن نتایج یکسان از تحقیقات قبلی، در عین حال یافته های متفاوتی نیز پیرامون مقایسه مسیر، شاخه ها، طول و وجود عصب فرنیک فرعی ارائه گردید. مجاورات این عصب از این جهت حائز اهمیت است که در برخی موارد مثلا در بی حسی ها و بلاک کردن اعصاب در ناحیه سوپراکلاویکولار و ما بین عضلات اسکالن این عصب نیز دچار بی-حسی می شود. همچنین مجاورت نزدیک این عصب با ورید تحت ترقوه ای در عمل های جراحی مربوط به این ورید مانند کانال-گذاری بسیار حائز اهمیت می باشد. با توجه به این موضوع که عصب فرنیک تنها عصب حرکتی دیافراگم می باشد، آگاهی لازم در مورد نحوه پخش شدن شاخه های انتهایی این عصب در عضله دیافراگم حائز اهمیت می باشد، بخصوص توجه به این نکته که اکثر جراحی های توراکس و مدیاستن به ارتباطات و مجاورات احشاء با این عصب ارتباط می یابد.