هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر صلاح عبدالصبور *

قرآن کریم به دلیل ساختار و ویژگی های منحصر به فرد خود، همواره حضور گسترده و اثرگذاری در شعر شاعران و ادیبان داشته و یکی از متون پرکاربرد در آفرینش های ادبی به شمار می آید؛ از اینرو در اغلب متون شعری شاعران- گذشته و معاصر- شاهد حضور آیات الهی و آموزه های قرآنی هستیم.صلاح عبدالصبور، از جمله شاعران معاصر عرب است که از قرآن کریم در زمینه های مختلفی از جمله واژگان زبانی، محتوا، ساختار و درون مایه بهره فراوانی برده است. ساختار کلام وی و الفاظ و واژگان به کار رفته در آن، گاه رنگ و بوی قرآنی دارد و در لابه لای بیت های شعری خود زنگ آیات و ویژگی های خاص آن را تداعی می سازد. صلاح، با الهام از آیات الهی، از ناپایداری دنیا، گذرا بودن عمر انسان، مرگ و... سخن می گوید وحقایق نهفته در باطن آیات را در قالب شعرهای خود میریزد و با الفاظ و واژگان خویش، آموزه های معنوی قرآن را به تصویر میکشد. عبدالصبورگاه، با اندک تغییری در ساختار آیات، همان تشبیه و یا استعاره قرآنی را در شعر خود بازآفرینی میکند و معمولا (مشبه به یا مستعارمنه) خود را از قرآن وام میگیرد و گاه از آیات الهی تشبیه و استعاره میآفریند. در نمونه های بلاغی قرآن در شعر عبدالصبور، در محور جانشینی استعاره بیشترین کارکرد را نسبت به کنایه داشته و در محور همنشینی، استفاده شاعر از تشبیه بیشتر و گسترده تر از مجاز است. بر این اساس در مقاله حاضر، نمونه های بلاغی قرآن کریم در اشعار عبدالصبور از منظر هنجارگریزی معنایی در قالب محورهای جانشینی و هم نشینی بررسی میشود.