تکامد در قرآن، تحلیلی بر واژه ها و ترکیبات تک کاربرد در قرآن کریم

واژه تکامد (hapax legomenonو در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمه ای اطلاق می شود که تنها یک بار در سراسر یک متن به کار رفته باشد. بنابراین به واژه ای که تنها یک بار در متن قرآن کریم به کار رفته باشد و هیچ مشتق یا هم خانواده ای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامد قرآنی» می گوییم. مثال هایی از تکامد قرآنی عبارتند از: صمد، ارم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژه ای چون «تنور» را به سبب ذکر دوباره اش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمی توان تکامد دانست. چنین کلمه ای اصطلاحا dis legomenon نامیده می شود.[1] مقاله حاضر می کوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایره های معنایی تکامدها در قرآن به دست آورد. این فهرست می تواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقه مند به واژه شناسی قرآنی شود.
[1]. به همین سان، به واژه ای با سه کاربرد در یک متن، tris legomenon گفته می شود.