میراث معرفت شناسان مسلمان

ارزیابی و داوری بین آرا و اندیشه های مختلف درباره مسائل و مطرح کردن راه حل برای برطرف کردن این اختلاف ها از جمله مسائلی است که در سنت فلسفی ما وجود داشته است. کتاب الجمع بین رایی الحکیمین ابونصر فارابی، که به بررسی دیدگاه های افلاطون و ارسطو می پردازد، به نوعی عهده دار چنین چیزی است و کوشیده است با ارزیابی دیدگاه های این دو فیلسوف و داوری درباره آن، به تبیین نقاط اشتراک و اختلاف بین آن ها بپردازد. اثر دیگری که باز هم در همین سنت ارزیابی و داوری بین دیدگاه های مختلف می گنجد محاکمات قطب الدین رازی است که به محاکمه و داوری بین دو شارح اشارات و تنبی هات ابن سینا، یعنی شرح فخرالدین رازی و خواجه نصیرالدین طوسی پرداخته است. از این دو اثر که بگذریم، به آثار دیگری نیز می توان اشاره کرد که در آن ها فلاسفه با نگاهی به آثار و دیدگاه های گذشتگان درباره مسائل مختلف به داوری و ارزیابی دیدگاه ها پرداخته اند و در خلال این تضارب آرا رای و نظر مختار خود را درباره مسئله ای خاص بیان کرده اند، از جمله ملاصدرا در حکمت متعالیه، که از آثار فاخر اسلامی است، در مسائل مختلفی که بیان می کند ضمن بیان دیدگاه ها و آرای مختلفی که درباره هر مسئله موجود است به داوری درباره اندیشه های مختلف می پردازد و سپس در خلال مباحث نظر مختار خود را بیان می کند.