فلسفه انتقادی تاریخ در ترازو

فلسفهٔ تاریخ، موضوعی است که در فضای علمی جامعهٔ ما کمتر بدان پرداخته می شود. از این روی، اطلاع از مباحث این رشتهٔ علمی چندان فراگیر نیست. به دست دادن تعریفی جامع از فلسفهٔ تاریخ بر بسیاری از صاحب نظران این شاخهٔ علمی نیز دشوار است؛ یکی از دلایل این دشواری آن است که اصطلاح تاریخ در دو معنای متمایز اما مرتبط با یکدیگر به کار می رود: یک معنا، رویدادها و حوادث متوالی و زمانی گذشتهٔ انسان است؛ معنای دوم، نظامی علمی و جستاری است راجع به گذشتهٔ انسان. بنابراین، فلسفهٔ تاریخ می تواند به معنای تامل فلسفی راجع به خود روند تاریخی باشد یا به معنای تامل فلسفی دربارهٔ دانشی باشد که روند تاریخی را مطالعه می کند. هر دو تامل در بین فیلسوفان تاریخ بوده است. درنتیجه، فلسفهٔ تاریخ دو شاخه پیدا کرده است: فلسفهٔ تاملی تاریخ و فلسفهٔ انتقادی تاریخ. در این نوشتار، به اختصار، به معرفی و نقد کتاب فلسفه انتقادی تاریخ تالیف سید ابوالفضل رضوی پرداخته می شود.