خوانش صدرایی در احیای آثار حکمای ایرانی

طرح احیای آثار حکمای ایرانی، ایده ای بود که روح آن را هانری کربن در برخی اساتید معاصر دمید. استاد آشتیانی نیز تحت تاثیر همین نگاه به تحقیق در کتب و رسائل بسیاری از حکمای چهار قرن اخیر پرداخت و مجموعهٔ چهارجلدی منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران را تالیف کرد. او علی رغم درخواست کربن، مبتنی بر تصحیح و چاپ بی کم وکاست آثار فیلسوفان شامخ آن چنان که کربن با کمک سید حسین نصر در گردآوری مجموعه مصنفات شیخ اشراق عمل کرد صرف چاپ آثار را چندان مفید نمی دانست. به باور وی، آرای گذشتگان ضمن تصحیح و چاپ، باید تحلیل، نقد و داوری شود و میزان اهمیت هر متفکر و تاثیر و تاثرات میان فیلسوفان برای خواننده روشن شود. اما نگارنده با تامل فراوان در این اثر سترگ و مطالب متنوع آن دریافت که غایت آشتیانی از این نقد و نظرها، دست کم در مقام عمل، امر دیگری بوده است؛ و آن، مقایسهٔ آثار هر فیلسوف با آرای ملاصدرا است. در این نوشتار نشان داده شده که استاد معاصر، پاره ای از نظرات فیلسوفان غیرصدرایی را در آرای ملاصدرا هضم می کند و در بیشتر موارد بدون همدلی و توجه لازم به بستر معرفتی متفکران مورد بحث نظرات ایشان را با ذکر دلایلی بر پایهٔ مبانی صدرایی یا حتی بدون دلیل و صرف بیانات شعاری، نقد و جرح می کند. ثمرهٔ چنین عملکردی برای بیشتر مخاطبان تالیف سترگ آشتیانی، بی مبالاتی به آثار متفکران غیرصدرایی و غفلت از سفره های رنگارنگ فیلسوفان شیعی چهار سدهٔ اخیر است.