بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی (ع)

«وقف» که به معنای «حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تامین نیازهای دیگران» است، یکی از روش های پسندیده جوامع برای کمک به مردم، به ویژه اقشار آسیب پذیر جامعه انسانی است. این کار انسان دوستانه در جوامع انسانی از دیرباز، به شکل های گوناگون وجود داشته؛ اما با ظهور اسلام، با راهنمایی های گفتاری و رفتاری رسول خدا(ص) به خوبی در رفتار مسلمانان جای گرفته است. با مطالعه منابع تاریخی و کتب متعدد حدیثی به جایگاه سنت حسنه وقف در کلام و سیره عملی پیامبر عظیم الشان(ص) و همچنین صحابیان ایشان و ائمه معصوم(ع)، به ویژه موقعیت ممتاز و بی نظیر امام علی(ع) پی می بریم.
حضرت علی(ع)، در طول عمر بابرکت خویش، بخصوص در مدت 25 سال سکوت ایشان، به حفر چاه، احداث نخلستان و ایجاد مزارع و کشتزارهای متعدد مشغول بودند و سپس تمامی این اموال و دارایی ها را که به برکت بازوان پرتوان خود ایجاد کرده بودند، وقف نیازمندان نمودند و در حالی به ملاقات پروردگار شتافتند که از اموال دنیا، چیزی جز 700 درهمی که از سهم بیت المال خویش برای مایحتاج خانواده کنار گذاشته بودند، چیزی نداشتند. بر اساس اسناد موجود، به طور کلی، موقوفات آن حضرت شامل وقف بیش از 100 (یا 170) حلقه چاه در منطقه ینبع و چاه ها و چشمه های بی شمار دیگر در مناطق گوناگون، به ویژه در شهر مدینه و نواحی اطراف آن، وقف نخلستان ها و کشتزارهای متعدد، وقف خانه، وقف مسجد و مانند آن است.
این مقاله در پی پاسخ به سه سوال کلیدی است: 1. میزان و تعداد موقوفات حضرت علی چقدر بوده است؟ 2. موقوفات حضرت علی شامل چه چیزهایی بوده است؟ 3. علت وقف این موقوفات چه بوده است؟