مطالعه اتوس گفتمانی در شعر حافظ

به دنبال احیای رتوریک ارسطویی توسط شائیم پرلمن (Chaїm Perelman)و دستاوردهای زبانشناسی پراگماتیک، در بطن حوزه تحلیل گفتمان، رویکردی تحلیلی شکل گرفت که هدف آن بررسی و مطالعه سازوکار و عملکرد استدلالی گفتمان است. تحلیل استدلالی مبتنی بر برداشتی بسیار گسترده از مفهوم استدلال است و از این رو هم بر روی متون عملی و هم برروی متون تخیلی و شاعرانه قابل اعمال است. در چهارچوب این تحلیل، اتوس یا تصویری که نویسنده یا گوینده از خویش متناسب با اهداف اقناعی اش در گفتمانش منعکس می کند به عنوان جزء جدایی ناپذیر هر نوع گفتمانی، خواه صرفا استدلالی خواه دارای بعد استدلالی، در نظر گرفته می شود. هدف این مقاله بررسی اتوس گفتمانی ای است که حافظ از طریق غزلهایش در ذهن مخاطب خوش ایجاد می کند. بدین منظور، ابتدا به معرفی و تعریف مفهوم اتوس و نیز دیگر مفاهیم لازم برای این مطالعه می پردازیم و سپس با ارایه مهفوم ناهمگنی اتیک در غزلیات حافظ و نیز با تفکیک چهار نوع اتوس متفاوت در این غزلیات، به بررسی عناصر گفتمانی ای خواهیم پرداخت که موجب ایجاد چنین اتوس هایی در ذهن خواننده می شوند.