تحلیل رابطه پیوند از دور بین الگوی دریای شمال-خزر و دماهای حداقل ایران

در پژوهش حاضر ارتباط بین الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر با نوسانات دماهای حداقل ایران در یک دوره بلندمدت 61 ساله (1950-2010) مورد بررسی قرار گرفته است. داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل داده های دمای ماهانه 17 ایستگاه سینوپتیک ایران، داده های الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و همچنین داده های واکاوی شده ارتفاع ژئوپتانسیل، باد مداری، باد نصف النهاری و دما می باشند. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون به عنوان روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش نشانگر وجود رابطه معنی دار و مستقیم بین دمای حداقل ایستگاه های منتخب با الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر است که این امر حاکی از کاهش دما در فاز مثبت الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و افزایش دما در فاز منفی می باشد. از نظر زمانی، ضرایب همبستگی مورد محاسبه نشان از ارتباط بیش تر و معنی دار تری بین دمای ایستگاه ها و الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر در ماه های ژانویه، مارس و فوریه است. در بین ایستگاه ها، بیش ترین میزان همبستگی ماهانه با 349/0 در ماه ژانویه مورد محاسبه قرار گرفت. تحلیل ضرایب همبستگی فصلی نیز نشان از تاثیرپذیری بیش تر دماهای فصل زمستان با ضریب همبستگی معنی دار 273/0 دارد. به لحاظ دوره ای نیز نتایج بیانگر ارتباط قوی تر دوره ی سرد اکثر ایستگاه ها با الگوی مطالعاتی می باشند. ایستگاه زاهدان به عنوان شرقی ترین ایستگاه ایران، کم ترین میزان همبستگی با الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر را از خود نشان داد که احتمالا این امر به دلیل دوری آن از مرکز عمل دریای خزر می باشد. تحلیل آرایش الگوهای جوی تراز 500 هکتوپاسکال در فازهای منفی و مثبت نشان می دهد که در فاز مثبت استقرار ناوه ای عمیق بر روی دریای خزر، عراق، ترکیه و ایران و همچنین قرارگیری کشور ایران در بخش محور ناوه محل حداقل دما و از طرفی استقرار پشته ای بر روی دریای شمال و اروپا باعث انتقال دماهای سرد نواحی شمال اروپا و شمالگان به سمت ایران می شود، اما در فاز منفی قرارگیری منطقه ی مورد مطالعه در زیر محور پشته ی مستقر بر روی ایران منجر به ایجاد جوی پایدار با وزش ضعیف مداری و دمای گرم شده و به این علت با وزش هوای گرم و خشک آفریقا، عربستان و در نهایت عرض های پایین دمای ایران بالاتر می رود.