آسیب پذیری ناشی از سیلاب شهری در شمال غرب تهران

گسترش ناهمگون شهر بدون توجه به معیارهای جامع شهرسازی و ویژگی های فیزیکی بستر آن، عدم رعایت حریم رودخانه و تجاوز به قلمرو فعالیت آن بدون در نظر گرفتن دوره های بازگشت چندساله به دلیل ارزش بالای اراضی شهرها که تحت عنوان بازسازی مورد تعرض قرار گرفته و به محدود شدن بستر و سطح مقاطع مسیل ها منجر شده است و افزایش سطوح نفوذناپذیر سبب تغییر الگوی زهکشی طبیعی بستر شهر و جاری شدن سیل در نواحی شهری، آب گرفتگی معابر و ناپایداری ساخت و سازهای شهری شده است. کلانشهر تهران مستقر در دامنه ی جنوبی کوه های البرز مرکزی، به عنوان پهنه ای با تمرکز بالا و توسعه طرح های عمرانی، زهکش های متعددی را از ارتفاعات شمالی خود دریافت می نماید. رودخانه ها و مسیل ها رواناب های حاصل از بارندگی ها را از دامنه های جنوبی البرز زهکشی نموده و به طور مستقیم وارد شهر تهران می نمایند. با توجه به شمالی – جنوبی بودن جهت شیب، اختلاف ارتفاع و پیک سیلاب بالا، غالب این رودخانه ها سیلابی بوده و رواناب حاصل از بارندگی در مدت زمان کوتاهی وارد پیکره شهری می گردد. با توجه به سابقه سیل خیزی مناطق شمالی تهران، دخل و تصرف در حریم و بستر رودخانه ها و مکانیابی نادرست ساخت وسازهای شهری، آسیب پذیری و تخریب آن ها دور از انتظار نیست. منطقه پنج شهرداری تهران در شمال غرب تهران به دلیل مجاورت و زهکشی حوضه های فرحزاد، حصارک و کن، اجرای و پیاده کردن پروژه های بزرگ ساخت و سازها بدون توجه به حریم رودخانه و بالا بودن نسبی تراکم مسکن و جمعیت که ناشی از نرخ بالای مهاجرپذیری که توام با تغییر کاربری اراضی بوده است، در معرض ناپایداری ناشی از سیلاب قرار دارد. این پژوهش با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:25000، داده های اقلیمی و هیدرومتری (2012 تا 1995) و داده های کاربری اراضی دریافت شده از سازمان شهرداری تهران انجام شده است. معیارهای انتخابی با مدل منطق فازی وزن دهی و در ادامه براساس توابع فازی تلفیق گردیدند. نقشه آسیب پذیری نشان از بیشترین آسیب پذیری در مناطق بالادست منطقه 5 و پیرامون مسیل های پایین دست می باشد. نتایج مطالعات آسیب پذیری گویای این است که ترکیبی از عوامل طبیعی بالادست همچون دبی زیاد حوضه ها، عدم رعایت حریم مسیل شهری و نبود توان کافی مسیل های کنونی در هدایت سیلاب سبب تشدید آسیب پذیری این مناطق می شود. همچنین عوامل دیگری همچون بافت فرسوده، سطوح شیب عمودی و ضریب انحناء در تعیین میزان آسیب-پذیری نواحی شهری دخالت دارند.