جایگاه امامت و ولایت در حدیث سلسله الذهب

حدیث سلسله الذهب، از زبان حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در سفر اجباری به سوی مامون، در نیشابور و به درخواست جمع کثیری از راویان و محدثان بیان شده است. چون در سلسله سند این حدیث تا رسول خدا(ص)، همه از اولاد آن حضرت و ائمه معصوم(ع) قرار هستند، در نزد اهل سنت به حدیث «المسلسل بالاشراف» شهرت یافته است. این حدیث دو مطلب را بیان می دارد: یکی اینکه توحید الهی، دژ استواری است که هر کس در آن وارد شود از هر نوع عذابی ایمن خواهد بود. دیگر اینکه شرط لازم برای ورود به آن دژ، مقام ولایت و معرفت به امامت است. این نوشتار علاوه بر آن، به اهمیت و حقیقت کلمه توحیدیه و بررسی سندی آن می پردازد و همچنین کلمه توحید را از لحاظ ادبی بررسی می کند. با توجه به اینکه راویان، آن حضرت را می شناختند، این سوال مطرح می شود که چرا حضرت رضا(ع) حدیث را با سند متصل به رسول خدا(ص) نقل فرمودند؟ و اصولا بین شرط و مشروط چه تناسبی می تواند وجود داشته باشد؟ این همان مسئله اساسی است که نوشتار حاضر درصدد بیان آن است تا با روش کاملا توصیفی و تحلیلی به این پرسش ها پاسخ داده شود. حائز اهمیت ترین مسئله، عبارت است از اینکه برای درک توحید حق تعالی راهی جز امام معصوم(ع) وجود ندارد، پس راز بیان این روایت در آن جمع، همین است که باید بین امام و خلیفه یا حاکم تفاوت قائل شد.