بررسی تطبیقی مساله بداء در آراء میرداماد، ملاصدرا و سید محمدکاظم عصار با تکیه بر وجه عرفانی این مساله

مساله کلامی بداء در کتاب های کلامی شیعه جایگاه خاص خود را دارد. بداء به عنوان آشکار شدن امری از ناحیه خداوند بر خلاف آنچه ظاهر بوده است در کلام شیعه مطرح و در احادیث اهل تسنن نیز موجود است. آنچه محل کلام است این است که چگونه مساله بداء به خداوند نسبت داده می شود؟ از این جهت که بداء در مراحل خلقت(مشیت، اراده، قضا و قدر) موثر است. میرداماد در آراء خویش این مسئله را بررسی کرده و با توجه به نظریه حدوث دهری و قیاس بداء با نسخ و تقریری جدید از قدر، آن را تبیین نموده است. صدرالمتالهین ضمن مخالفت با شباهت نسخ با بداء تبیین خویش از بداء را با دو رویکرد متفاوت ارائه می نماید. مرحوم سید محمدکاظم عصار نیز با مبانی حکمت متعالیه و عرفان نظری دو تبیین از بداء ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن تبیین مساله بداء از منظر این سه فیلسوف به نقد و بررسی آراء ایشان می پردازد.