بررسی تطبیقی نسخه خطی مسالک و ممالک جرجانی و متن جهان نامه

این مقاله به بررسی تطبیقی کتاب جهان نامه نوشته محمد بن نجیب بکران و نسخه خطی مسالک و ممالک اثر ابوالحسن صاعد بن علی جرجانی، که در نیمه دوم قرن نهم کتابت شده است، می پردازد. از این بررسی تطبیقی معلوم می شود که جرجانی بسیاری از مطالب خود را از جهان نامه گرفته است و با این حال، به سبب بیشتر بودن نسخه های مسالک جرجانی نسبت به متن جهان نامه، می توان بعضی اغلاط متن و نسخه های جهان نامه را تصحیح کرد، ضمن آنکه از جهان نامه هم می توان در تصحیح متن مسالک جرجانی کمک گرفت.
تازه های تحقیق
بررسی تطبیقی متن مسالک و ممالک جرجانی با جهان نامه به روشن سازی این مسئله پرداخت که متن جرجانی در بعضی مواضع، هرچند اندک، دارای ضبط های درست تر و متفاوت تری نسبت به متن جهان نامه است. از این رو، به تصحیح و تنقیح مجدد آن یاری رسانده و تا حدی بدخوانی ها، بدفهمی ها و شکل نویسی های کاتب را جبران می کند، زیرا چنانکه گفته آمد، به نسبت نسخه های مسالک، از جهان نامه نسخه های چندانی احصا نگردیده است. تحقیق حاضر همچنین نشان می دهد که انتشار مسالک جرجانی نیز بایسته است و در تصحیح آن می توان از نسخه های جهان نامه کمک گرفت، زیرا که تصحیح این نسخه علاوه بر آنکه به احیای یکی از نسخه های پارسی کتابت شده در قرن نهم می انجامد، می تواند در متن شناسی تطبیقی متون تخصصی جغرافیایی و نشان دادن مشابهات آن متون کارآمد باشد.