گونه شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق

تفسیر روایی، کهن ترین نظریه تفسیری قرآن به شمار می آید و پیشینه آن به عهد نبوی می رسد. از جمله مولفه های متمایز کننده این نظریه از سایر نظریه های تفسیری، مولفه منبع (روایت تفسیری)است. در این نظریه، سنت یا حدیث، به عنوان منبع اصلی، به دو نوع «قرآن شناسی» و «تبیینی»قابل تقسیم است. احادیث تبیینیویژه تر از قرآن شناسی بوده و به روایاتی اطلاق می شود که حاوی آگاهی های متناسب و موثر در تبیین مدلول ها و مقصودهای قرآنی بوده یا مفاهیم آیات را در تحلیل حوادث و مسائل به کار برده باشند. شاخص روایاتتبیینی در مقایسه با احادیث قرآن شناسی عبارت است از متن محوری و دلالت تبیینی؛ یعنی روایتی که عمل تبیین آیه یا سوره در آن رخ داده باشد. مراد از تبیین نیز عرضه مدلول قرآنی در سطوح زبانی، مفهومی و مقاصدی است. اشتراک موضوع با قرآن، کارکرد معناشناختی و اعتبار مصدر از شرایط روایات تبیینیاست. در این پژوهه، چیستی، شرایط روایت تفسیری، گونه شناسی روایات تفسیری، رهیافت معیار و رویکردهای کهن و جدید در این مقوله با رویکرد انتقادی بررسی شده است.