مقایسه تطبیقی غایت حرکت تاریخ در اندیشه کانت و دکترین مهدویت

در اندیشه کانت، حرکت تاریخ از نقص به کمال، از توحش به تمدن و از حالت تضاد آمیز به حالت تعادل است. محصول این حرکت تاریخی برای انسان، دستیابی به آزادی، برابری و معقولیت است. به نظر کانت، هرچه تاریخ پیش می رود و شرایط وحدت جامعه بشری بهتر فراهم می شود، تشکیل اتحادیه جهانی انسان ها و رفع تضاد از زندگی آن ها غایت تاریخ است. انسان در طول حرکت تاریخی خود به مقام آزادی و معقولیت می رسد. این آزادی شامل دو مرحله است؛ درمرحله آزادی درونی، عواطف حیوانی انسان زیر سلطه عقل قرار می گیرد و انسان در واقع به تدریج عاقل تر می شود. در مرحله آزادی برونی، حکومت های استبدادی ریشه کن می شوند و انسان به مقام استقلال از هر آن چه غیرعقلی است می رسد؛ به ویژه از اسارت تمایلات نفسانی و عملا از حکومت های استبدادی آزاد می شود.این دیدگاه دارای نقاط مشترک بسیاری با دکترین مهدویت مطرح شده از سوی متفکران شیعه است؛ به طوری که می توان دیدگاه کانت درباره غایت تاریخ را با اندکی اغماض، توجیه عقلانی و طبیعی دکترین مهدویت دانست.