فراخوان سجده در قیامت از منظر قرآن و عرفان

در سوره قلم، آیات 42-43 یکی از ویژگ ی های قیامت با تعبیر «یوم یکشف عن ساق» به تصویرکشیده شده، که کنایه از رفع حجاب عزت است و در پی آن ذلت بندگان با فرمان عمومی برای سجده به نمایش گذاشته میشود. در این جستار با بهره گیری از مبانی عرفانی و تفاسیر روایی شیعه به چهار پرسش مطرح شده درباره این فراخوان پاسخ داده شده است: عمومی بودن این فراخوان، فایده و حکمت سجده در قیامت، عدم استطاعت مشرکان، و سجده در پیشگاه چه کسی؟ نگارنده با ابن عربی بر مبنای آن پرداخته شده است و نیز «اله المعتقد» که نظریه - «حدیث تحول» استفاده از را با تجلی حق در صورت «کشف عن ساق» احادیثی که فریقین ذیل این آیه ذکر کرده اند- تعبیرانسان کامل مرتبط دانسته است. بر طبق حدیث تحول، خداوند در قیامت متناسب با صور اعتقادی تجلی میکند و در قیامت همگان حق را با صورت معهود در دنیاشان می شناسند. اما قیامت عرصهجداسازی اهل توحید از غیر است. از اینرو، تجلی خاصی لازم است که با آن اهل توحید به سجده در روایات شیعه محل اجتماع «ساق العرش» میافتند و دیگران نمیتوانند. با توجه به اینکه تعبیر نور توحید و نور محمدی دانسته شده و برخی روایات کشف ساق را به ولایت امامان (ع) تاویل را که در حدیث صحیح بخاری آمده «یکشف ربنا عن ساقه» کردهاند با این ملاک میتوان تعبیر متشابه دانست و به ظهور ولایت کلیه تاویل کرد و در نهایت سجده در برابر این حقیقت در قیامت مشابه سجده ملائکه در برابر آدم خواهد شد.