بررسی دیدگاه فخر رازی در حسن و قبح افعال

چکیده مسئله عقلی و یا شرعی بودن حسن و قبح یکی از مسائل مهم کلام اسلامی است که قبول و یا انکار آن، روال و نتیجه بسیاری از مباحث را تحت تاثیر قرار می دهد. فخر رازی به حسن و قبح عقلی معتقد است؛ ولی حوزه قضاوت عقل را فقط در اعمال انسان محدود می داند. ایشان در واقع به حسن و قبح ذاتی معتقد نیست و حسن و قبح افعال را به جهات و اعتبارات آنها مربوط دانسته است. فخر رازی قضاوت عقل را در مورد حسن و قبح افعال الهی امکان پذیر و صحیح نمی شمارد و خدا را فاعل بالغرض ندانسته، برای «عدل الهی» تعریف خاصی را ارائه می کند و لطف را بر خداوند لازم نمی داند، در حالی که دانشمندان امامیه که به حسن و قبح عقلی قائل اند، در افعال خداوند و بندگان ارزیابی عقلی را معتبر می دانند و لطف را بر خداوند واجب شمرده، با آگاهی بر مفاسد و مشکلات جبر، آن را به گونه ای عمیق بررسی و نقد کرده اند.