تحلیل آموزه بداء با رویکرد کلام نقلی

آموزه بداء همواره به عنوان یک باور متمایز در کلام امامیه دانسته شده است. این اندیشه اعتقادی که در روایات معصومان(ع)، حد اعلای معرفت و عبودیت خداوند معرفی می شد، به جهت عدم درک حقیقت آن، هجمه های بسیاری را علیه شیعه شکل داد و در سیر کلام امامیه نیز به گونه های متفاوتی تبیین شد. نوشتار حاضر درصدد بازکاوی حقیقت بداء در قرآن، روایات تفسیری و روایات مستقل، با توجه به رهیافت عقلی و نیز تطور نظریات می باشد. این پژوهش در حوزه کلام نقلی براساس ساختار حجیت ترکیبی عقل و نقل صورت پذیرفته است؛ حوزه ای که تحلیل های روشمند و عمیق، بازنگری صائب و بازنگاری های جامع را می طلبد. آموزه بداء در این نگرش، تاکیدی بر فاعلیت و استیلای مشیت حق تعالی بر نظام تکوین و حقیقتی در مقابل امضا (ابقای مشیت) می باشد. به عبارت دیگر، بداء، مشیت تغییر و محو تقدیر، قدری بر قدر دیگر و سنتی حاکم بر سنت دیگر است که از آن به «لوح محو و اثبات» تعبیر شده است. بر این اساس، نه تنها با علم بی کران خداوندی منافاتی نداشته، بلکه باعث تغییر یا حدوثی در ذات الهی نخواهد شد.