نقش ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در وقوع زمین لغزش (مطالعه موردی: منطقه افسرآباد چهارمحال و بختیاری)

وقوع بیش از 400 مورد زمین لغزش در سه دهه اخیر در استان چهارمحال و بختیاری بیان گر حساسیت خاص این سرزمین به عوامل فرسایش می باشد. بخش عمده ای از این ناپایداری ها در دودهه اخیر و روی واحدهای نئوژن و به طور خاص واریزه های دامنه ای و به دنبال دوره های ترسالی و فعالیت های عمرانی به ویژه جاده سازی رخ داده است. برای بررسی نقش ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک عامل زمینه ساز در وقوع لغزش، دردامنه جنوبی منطقه افسرآباد دو آب صمصامی واقع در غرب استان چهارمحال و بختیاری، شش پروفیل در مرز لغزش و محدوده پایدار (شاهد) روی واریزه های دامنه ای کواترنری انتخاب و حفر گردید. پس از تشریح مورفولوژیکی پروفیل ها، نمونه برداری در سه عمق انجام شد. آزمایشات فیزیکی نظیر وزن مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد اشباع، بافت و آزمایشات شیمیایی شامل مواد آلی، آهک، گچ و کاتیون های محلول انجام گردید. نتایج نشان داد که کلاس بافت خاک در هر دو تیمار غالبا لومی رسی سیلتی می باشد. نتایج آزمایشات با روش های آماری و نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان دادند که تفاوت معنی داری بین مقادیر رس، ماده آلی، سیلت، Ca2+، Mg2+ و ECبین نمونه های شاهد و لغزش یافته وجود دارد. سیلت رابطه مستقیمی با لغزش دارد به این دلیل که در اثر افزایش سطح آب زیرزمینی، فرسایش زیرسطحی به راحتی موجب شست وشوی سیلت و پدیده رگاب می شود. وجود رس در مقادیر کم تا ماز سوی سبب پایداری خاک دانه و ساختمان خاک شده و مانعی در برای وقوع پدیده رمبش می باشد. مقدار Ca2+ رابطه معکوس با لغزش دارد که این امر می تواند نشانگر نقش چشم گیر این کاتیون در افزایش پایداری ساختمان خاک و افزایش مقاومت برشی و در نهایت استحکام در برابر وقوع گسیختگی های دامنه ای باشد. میزان EC بالاتر در اراضی لغزش یافته موید تاثیر انحلال نمک های Nacl و احتمالا Kcl در اثر بارش های شدید منطقه (حدود 900 میلی متر در سال) و افزایش سطوح آب زیرزمینی می باشد. همه این عوامل که از آن به عنوان عوامل زمینه ساز یاد می کنند می توانند در آینده موجب زمین لغزش های جدیدی گردند. بدین ترتیب، با انجام عملیات اصلاح شیمیایی می توان به تثبیت و پایداری دامنه ها کمک کرد.