بررسی کارکردهای ساختار اشتغال در قرآن کریم

اشتغال یکی از ابواب نحو و یکی از اسلوب های بیانی است که حدود 43 بار در قرآن به کار رفته است و تنها 7 مورد آنها مورد اتفاق دانشمندان است و بیشتر وجوه و گونه هایی که برای اشتغال ذکر شده و احکام آنها، در قرآن مصداقی ندارد. این مقاله می کوشد ضمن استخراج ساختارهای اشتغال در قرآن و طرح آرای دانشمندان اسلامی در این خصوص، این آرا و کارکرد این ساختارها را بررسی و با مقایسه آنها به نتایجی تازه دست یابد. نتایج به دست آمده نشان می دهد این ساختار در قرآن کاربرد محدودی داشته و عمومیت ندارد و بیشتر برای امور مقدسی چون قرآن، بهشت و... ، امور مذمومی همچون دوزخ، اقوام مغضوب خداوند و... ، و بارزترین مخلوقات خداوند همچون انسان، زمین، کوه ها و... ، برای ترغیب، تخویف، تنبیه و... به کار رفته است و از طرفی فاعل مشغول در 29 مورد از 43 مورد، خداوند است و از این تعداد، 23 مورد صیغه متکلم بوده و فعل آنها غالبا ماضی است. همچنین این ساختار 15 بار در سوره های مدنی و 28 بار در سوره های مکی به کار رفته است. بیشتر کتاب های نحوی به باب اشتغال پرداخته اند، اما هیچ کتاب یا تحقیقی ساختارهای اشتغال در قرآن را به صورت مجزا بررسی نکرده است. نتایج این تحقیق می تواند برای پژوهشگران علوم قرآنی، نحو و بلاغت مفید باشد.