تحول مفهومی «ارتباطات» و «توسعه» در برنامه های توسعه ایران

تحول گفتمانی مبانی، متغیرها و عوامل تاثیرگذار در توسعه ، تحول مفهومی در نسبت میان «ارتباطات و توسعه» را به دنبال داشته است، به طوری که آثار آن در اسناد برنامه ریزی های توسعه نیز به چشم می خورد. مطالعه تاریخی این سیر تحول از سویی و شناخت وجوه اشتراک و تمایز برنامه-های مهم توسعه از سوی دیگر، فرایند برجسته شدن نقش ارتباطات را در این زمینه/ خصوص نشان می دهد. مطالعه تطبیقی ارتباطات در برنامه ششم توسعه (1355) که آخرین برنامه توسعه نظام گذشته است و برنامه چهارم توسعه (1383) که نخستین برنامه براساس سند چشم انداز 20 ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران است، مشابهت ها و تفاوت های تاریخی را در برداشت از دو مفهوم توسعه و ارتباطات نشان می دهد. برنامه ششم پیشین به «ابعاد اطلاعاتی و ارتباطی برنامه ریزی توسعه ملی» بر پایه «گذار از جامعه سنتی به جامعه اطلاعاتی» در سال 1355 از سوی کمیته مشترک برنامه ریزی اطلاعات و ارتباط جمعی پرداخته و ماموریت برنامه چهارم جدید «رشد پایدار اقتصادی دانایی محور» بر پایه اهداف چشم انداز بیست ساله کشور تعریف گردیده است. این مقاله با تحلیل محتوای مستندات نظری دو برنامه یعنی گزارش کمیته مشترک برنامه ریزی اطلاعات و ارتباطات جمعی برنامه ششم« (1355) و »مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه« (1383) به توصیف و تحلیل مفهوم »ارتباطات «و» توسعه« در آنها می پردازد. بر اساس این پژوهش در برنامه ششم (1355) ، »توسعه ملی «، به عنوان هدف توسعه ای و» گذار از جامعه سنتی به جامعه اطلاعاتی « مساله ارتباطات کشور است. این دو مضمون در برنامه چهارم (1383) با هدف »رشد پایدار اقتصادی «در توسعه و» جامعه دانایی محور« در ارتباطات دنبال شده اند.