تعیین شاخص های زیست محیطی و منشا فلزات سنگین گرد و غبار خیابان، مسجد سلیمان، استان خوزستان

گرد و غبار خیابان یکی از مهم ترین شاخص های منعکس کننده وضعیت آلودگی در محیط زیست شهری است. اکثر مطالعات، مربوط به آلودگی فلزات سنگین در شهرهای بزرگ بوده، در حالی که به شهرهای کوچک کمتر توجه شده است. شهر مسجد سلیمان اولین شهر نفت خیز ایران و در شمال شرق استان خوزستان واقع شده است. این شهر دارای آلودگی های زمین زاد (چشمه های نفتی و گاز)، فعالیت های نفتی، احتراق نفت و گاز، صنایع و ترافیک بوده، به همین دلیل ارزیابی زیست محیطی در این شهر حائز اهمیت است.
به منظور پایش و مدیریت آلودگی های موجود، طی شرایط آب و هوایی خشک (تیر ماه 1392)، یازده نمونه از گرد و غبار خیابان از ایستگاه های مختلف در سطح شهر و یک نمونه به عنوان نمونه شاهد جمع آوری و آماده سازی گردید و سپس توسط دستگاه ICP-OES آنالیز شدند.
منابع احتمالی فلزات آلاینده مورد بررسی توسط آنالیزهای چند متغیره مانند تحلیل مولفه اصلی (PCA) و آنالیز خوشه ای(CA) شناخته شده اند. علاوه بر این فاکتورهایی نظیر شاخص زمین انباشت (Igeo)، شاخص آلودگی (PI)، شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) و فاکتور غنی شدگی (EF) جهت تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین در گرد و غبار خیابان در شهر مسجد سلیمان ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تحلیل مولفه اصلی و آنالیز خوشه اینشان می دهد که منطقه عمدتا تحت تاثیر آلودگی های نفتی، ترافیک و فعالیت های صنعتی قرار دارد. شاخص آلودگی بیانگر سطح بالای از آلودگی برخی نمونه ها به Pb، Cd ، Cu و Zn و سطح متوسط آلودگی سایر نمونه ها به Ni، As و V است. شاخص زمین انباشت بیانگر آلودگی متوسط تا شدیدا برخی نمونه ها به Pb، Cd، Cu و Zn و برای سایر نمونه ها عدم آلودگی تا آلودگی متوسط به Ni، As و V است.
نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین در نمونه های گرد و غبار نسبت به نمونه شاهد بالاتر بوده است. بدین ترتیب طبقه بندی میزان آلودگی در گرد و غبار خیابان در شهر مسجدسلیمان به ترتیب زیر است: PI≈IPI>EF>Igeo