تموکن، تئوکه و تخمکه، نام هایی برای بندرگاهی هخامنشی بر کرانه شمالی خلیج فارس؛ فرصت ها و چالش های همخوانی مدارک نوشتاری و باستان شناختی

بازخوانی گل نوشته های باروی تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ، بایگانی های هم زمان با کوروش بزرگ در سرزمین میان رودان به همراه گزارش های تاریخی زمان اسکندر، هریک با نام هایی نزدیک به هم، به وجود موقعیت و مکان جغرافیایی مهم از دوران هخامنشی با ساختمان های شاهی و اهمیت سیاسی، اداری و بازرگانی در کرانه شمالی خلیج فارس شهادت می دهند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف بازشناسی موقعیت و جایگاه محل مورد نظر در مرحله نخست، ضمن بررسی منابع و اسناد نوشتاری مورد اشاره، به این نتیجه می رسد که منظور تمامی آنها جایی در محدوده مثلث برازجان، بوشهر و گناوه امروزی و بر کرانه خلیج فارس بوده است. در ادامه و با توجه به داده های حاصل از بررسی ها و کاوش های باستان شناختی، جلگه برازجان تا خط کرانه، بهعنوان بهترین گزینه برای مکان یابی محوطه هخامنشی مورد بحث که از آن با نام هایی چون تموکن، تخمکه و تئوکه نام برده شده، پیشنهاد و معرفی شده است. به عقب بردن پیشینه فعالیت های ساختمانی از داریوش به کوروش بزرگ با تلاش برای گاهنگاری دقیق تر کاخ های کشف شده، ادعای بندرگاه بودن تموکن در پاره ای از اسناد نوشتاری و تضاد این مهم با جایگاهی که در نهایت برای شهر تموکن براساس یافته های باستان شناختی پیشنهاد شده است، به همراه انتساب تمامی کاخ های کشف شده به کوروش بزرگ، درحالی که گل نوشته ها به فعالیت های ساختمانی داریوش بزرگ در تموکن اشاره دارند، از مهم ترین مسائل پیش روی پژوهشگر در مطابقت و همخوانی اسناد نوشتاری با یافته های باستان شناختی به شمارمی رود.