مدل مفهومی از ساختار تغییرات قیمت نفت در بازارهای جهانی (رویکرد سیستمی)

تعاملات بازیگران بازار جهانی نفت در قالب سیستم های انرژی رخ می دهد و سیستم های انرژی همواره به عنوان یک سیستم پیچیده مطرح بوده اند که ابعاد مختلفی از جمله اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، فناوری و سیاسی را در بر می گیرد. مهم ترین عامل کلیدی که عملکرد بازار نفت را تعیین می کند، قیمت نفت است. در واقع نتیجه و برآیند تحقق راهبردهای مختلف بازیگران متعدد بازار نفت، در میزان تغییرات قیمت نفت نمایان می شود. نظر به اثرگذاری عوامل متعدد و مختلف بر قیمت نفت، تحلیل و بررسی نحوه اثرگذاری آنها بر قیمت نفت بدون در اختیار داشتن مدلی که بتواند ضمن دسته بندی این عوامل، نحوه اثرگذاری و شدت اثر هر یک از عوامل را تبیین نماید، تقریبا غیرممکن است. در این تحقیق در ابتدا به منظور شناسایی عوامل و فاکتورهای موثر بر نوسانات قیمت نفت، با مرور تحقیقات صورت گرفته در ادبیات موضوع، فاکتورهای اساسی موثر بر نوسانات قیمت نفت شناسایی می شود و سپس یک شمای مفهومی از فاکتورهای اساسی و نحوه ارتباط بین این فاکتورها ارائه می شود. در نهایت به وسیله یک نمودار علی-معلولی، اثر پدیده یادگیری بر روی هزینه های توسعه ظرفیت تولید نفت، بازخوردهای اثر R/P بر روی توسعه ظرفیت های نفت، اثر توسعه تکنولوژی بر روی کاهش هزینه های تولید نفت، دینامیک مابین قیمت و میزان تولید کشورهای عضو اوپک و کشورهای غیراوپک، دینامیک مابین قیمت و توسعه ظرفیت پالایشگاهی، حلقه اثرگذاری قیمت آتی های نفت خام، حلقه های اثرگذاری تقاضا و قیمت بر روی حجم معاملات آتی ها، حلقه اثرگذاری سفته بازان بر روی قیمت نفت و حلقه اثرگذاری متقابل تقاضا و قیمت به عنوان بازخوردهای ایجادکننده نوسانات قیمت نفت ارائه شده است. مدل مفهومی این مقاله که به کمک یک رویکرد سیستمی ایجادشده است، می تواند به عنوان یک راهنما برای فعالان حوزه بازار نفت جهت مطالعه بازار نفت و ارزیابی سیاست ها و برنامه های مرتبط با بازار نفت درنظر گرفته شود.